Η οικοδόμηση νέων πόλεων θα πίστευε κανείς ότι ανήκει οριστικά στο παρελθόν. Ότι οι ιστορικές πόλεις και πρωτεύουσες των κρατών έχουν ήδη καθοριστεί και λίγο πολύ διαμορφωθεί και στις πέντε ηπείρους, και ότι οι όποιες αλλαγές στο μέλλον θα αφορούσαν κινήσεις αναδιάταξης, αναδιοργάνωσης ή «πρασινίσματος» των σημερινών πόλεων.
Και όμως, όχι: Σε ολόκληρη την υφήλιο δεκάδες πόλεις βρίσκονται υπό κατασκευή εκ του μηδενός – κάποιες εκ των οποίων στις πιο αφιλόξενες τοποθεσίες, όπως η νέα διοικητική πρωτεύουσα της Αιγύπτου που χτίζεται καταμεσής στην έρημο.
Νέες πόλεις
Εταιρείες και κυβερνήσεις σχεδιάζουν περισσότερους οικισμούς από κάθε άλλη φορά στη μεταπολεμική περίοδο, γράφει ο Economist, ενώ πολλοί βρίσκονται ήδη υπό κατασκευή. Ενενήντα μία πόλεις έχουν ανακοινωθεί την τελευταία δεκαετία – οι 15 μόνο τον τελευταίο χρόνο. Εκτός από τη νέα της πρωτεύουσα στο βορρά, η Αίγυπτος κατασκευάζει άλλες πέντε πόλεις, ενώ σχεδιάζει δεκάδες ακόμα. Η Ινδία εξετάζει οκτώ αστικούς κόμβους. Έξω από τη Βαγδάτη, στο Ιράκ, οι εργάτες μόλις άρχισαν να οικοδομούν τον πρώτο από πέντε νέους οικισμούς.
Τα φιλόδοξα κατασκευαστικά έργα δεν περιορίζονται στις αναδυόμενες οικονομίες: Επενδυτές στην Αμερική ξόδεψαν χρόνια για να αγοράσουν κρυφά γη για μια νέα πόλη στην Καλιφόρνια. Στα ανατολικά, οι έρημοι της Αριζόνα και της Νεβάδα έχουν προσελκύσει τον Μπιλ Γκέιτς και τον Μαρκ Λορ, δύο δισεκατομμυριούχους που ο καθένας σκοπεύει να χτίσει τη δική του πόλη. Ακόμη και ο Ντόναλντ Τραμπ, στην προσπάθειά του για επανεκλογή, έχει προτείνει τη δημιουργία δέκα «πόλεων της ελευθερίας».
«Στα αρχικά τους στάδια, πολλά από αυτά τα σχέδια θα προσελκύσουν χλευασμό. Η ιστορία δείχνει ότι πολλά από αυτά θα αποτύχουν. Αλλά ο αριθμός και η ποικιλία των υπό κατασκευή οικισμών υποδηλώνει ότι κάποιοι θα θριαμβεύσουν», λέει ο Economist.
Από τις αναπτυσσόμενες στις ανεπτυγμένες χώρες
Σε μεγάλο μέρος του φτωχού κόσμου οι εδαφικές διαφορές, οι παραγκουπόλεις και οι κακές υποδομές εμποδίζουν την ανάπτυξη. Το πρόβλημα θα επιδεινωθεί καθώς οι αστικές περιοχές θα διογκωθούν κατά επιπλέον 2,5 δισ. κατοίκους έως το 2050, σύμφωνα με τις προβλέψεις των Ηνωμένων Εθνών, με τους νέους κατοίκους να εμφανίζονται σε περιοχές όπου οι πόλεις βρίσκονται ήδη υπό ακραία πίεση. Οι κατασκευαστές ελπίζουν ότι οι νέες μητροπόλεις θα βοηθήσουν στην ανακούφιση της πίεσης αυτής. Στο Ναϊρόμπι, κοντά στο σημείο όπου ο Stephen Jennings, πρώην επικεφαλής ιδιωτικών επενδύσεων, χτίζει μια νέα πόλη που ονομάζεται Tatu, οι μετακινήσεις με τα μέσα μαζικής μεταφοράς ξεπερνούν τη μία ώρα για τις περισσότερες θέσεις εργασίας. Η κατασκευή προχωράει καλά στον νεότερο οικισμό της Κένυας, όπου 5.000 κάτοικοι ζουν και εργάζονται ήδη σε ένα περιφραγμένο χωριό. Ο Jennings κατασκευάζει άλλες επτά πόλεις σε πέντε χώρες της περιοχής.
Οι πόλεις του πλούσιου κόσμου έχουν τα δικά τους προβλήματα. Η ώθηση για μια νέα πόλη έξω από το Σαν Φρανσίσκο -ένα σχέδιο που φέρει την ονομασία «California Forever»- προήλθε από την «επική έλλειψη κατοικιών» στη δυτική ακτή της Αμερικής, λέει ο Jan Sramek, ο οποίος ηγείται μιας ομάδας επενδυτών της Silicon Valley που το υλοποιεί. Η ομάδα, στην οποία συμμετέχουν η Laurene Powell Jobs, χήρα του Steve, ο Reid Hoffman, συνιδρυτής του LinkedIn, και ο Sir Michael Moritz, επενδυτής επιχειρηματικών κεφαλαίων, θα θέσουν τα σχέδιά τους για «σπίτια, θέσεις εργασίας και καθαρή ενέργεια» σε δημόσια ψηφοφορία τον Νοέμβριο. Εάν εγκριθεί, η πόλη θα στεγάσει έως και 400.000 κατοίκους σε 60.000 στρέμματα που σήμερα είναι αγροτική γη. Η εκκίνηση από την αρχή είναι απαραίτητο μέρος της λύσης για την έλλειψη στέγασης, λέει ο Sramek, επικαλούμενος το υψηλό κόστος της αναβάθμισης των υφιστάμενων υποδομών.
Το California Forever συγκαταλέγεται σε μια ομάδα υπό ανάπτυξη πόλεων που επίσης στοχεύουν στη βελτίωση της αστικής διαβίωσης. Δίνουν έμφαση στην «πόλη των 15 λεπτών», όπου όλα βρίσκονται σε κοντινή απόσταση από τον τόπο κατοικίας, αλλά και στις «έξυπνες πόλεις», που χρησιμοποιούν νέες τεχνολογίες για τη διευθέτηση μιας σειράς ζητημάτων της καθημερινότητας.
Κοινωνικά πειράματα
Μερικά έργα λειτουργούν και ως κοινωνικά πειράματα. Η πόλη Telosa σκοπεύει να καταργήσει την ιδιωτική ιδιοκτησία της γης, η οποία θα κατέχεται από ένα κοινόχρηστο καταπίστευμα, ενώ τα χρήματα που θα παράγονται από την εκμίσθωσή της θα δαπανώνται για δημόσιες υπηρεσίες. Η Praxis έχει συγκεντρώσει 19 εκατομμύρια δολάρια και μια λίστα αναμονής δυνητικών κατοίκων που θέλουν να «δημιουργήσουν ένα πιο ζωτικό μέλλον για την ανθρωπότητα» στη Μεσόγειο. Μια ιδιωτική εταιρεία κατασκευάζει την Próspera, μια ειδική οικονομική ζώνη στην Ονδούρα, που δέχεται κρυπτονομίσματα και είναι ελευθεριακή, με αποστολή να «μεγιστοποιήσει την ανθρώπινη ευημερία». Η Praxis και η Próspera χρηματοδοτούνται εν μέρει από το Pronomos, ένα ταμείο επιχειρηματικού κεφαλαίου που ιδρύθηκε το 2019 για επενδύσεις σε νέες πόλεις, το οποίο διευθύνεται από τον Patri Friedman (εγγονό του Milton) και συγκαταλέγει στους υποστηρικτές του τους Marc Andreessen και Peter Thiel, δύο δισεκατομμυριούχους επενδυτές.
Ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν της Σαουδικής Αραβίας ελπίζει ότι αρκετές λαμπερές νέες μητροπόλεις θα προσελκύσουν τις βιομηχανίες που λείπουν από τη χώρα του, όπως οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, η μεταποίηση και ο τουρισμός. Η NEOM, μια πόλη που αποτελείται από ένα κτίριο μήκους 170 χιλιομέτρων στην έρημο, πρόκειται να αποτελέσει το στολίδι στο στέμμα. Η Νέα Διοικητική Πρωτεύουσα της Αιγύπτου είναι ειδικά κατασκευασμένη για τον γραφειοκρατικό μηχανισμό του κράτους – και η κυβέρνηση ελπίζει ότι η δημιουργία της θα μειώσει τη συμφόρηση στο Κάιρο. Η πόλη περιλαμβάνει ήδη το επιβλητικό Οκτάγωνο του Υπουργείου Άμυνας το οποίο απλώνεται σε έκταση ενός τετραγωνικού χιλιομέτρου. Στην Ινδονησία οι εργάτες καθαρίζουν τα δάση για μια νέα πρωτεύουσα, τη Nusantara. Για προέδρους όπως ο Τζόκο Ουιντόντο της Ινδονησίας και ο Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι της Αιγύπτου, μια νέα πρωτεύουσα υπόσχεται υστεροφημία, πολλές θέσεις εργασίας και τη δυνατότητα να κρατήσουν τους ψηφοφόρους σε απόσταση.
Σε άλλες χώρες, οι ηγέτες έχουν ελαφρώς πιο εσωστρεφείς φιλοδοξίες. Το Ελ Σαλβαδόρ σχεδιάζει να πουλήσει ομόλογα που πληρώνουν σε bitcoin, προκειμένου να χρηματοδοτήσει μια crypto πόλη. Το Βασίλειο του Μπουτάν ανακοίνωσε τον Δεκέμβριο ότι θα οικοδομήσει μια «πόλη της ενσυνειδητότητας», με γειτονιές σχεδιασμένες με βάση τα επαναλαμβανόμενα γεωμετρικά μοτίβα ενός μαντάλα, ενός βουδιστικού συμβόλου. Η εμφάνιση της China State Construction Engineering Corporation, οι εργαζόμενοι της οποίας χτίζουν πόλεις στην Αφρική, τη Νοτιοανατολική Ασία και τη Μέση Ανατολή, έχει μειώσει το κόστος όλων των μεγαλεπήβολων έργων, είτε φανταστικών είτε πεζών.
Αβέβαιο μέλλον
Πόσες από αυτές τις πόλεις θα ευημερήσουν; Ορισμένες υποδομές, όπως η ηλεκτρική ενέργεια, το διαδίκτυο και οι δρόμοι, πρέπει να είναι έτοιμες πριν από την άφιξη του πρώτου κατοίκου, πράγμα που σημαίνει ότι το αρχικό κόστος μπορεί να είναι εντυπωσιακά μεγάλο. Η εταιρεία του Sramek έχει ήδη ρίξει 1 δισ. δολάρια στην αγορά γης για το California Forever και θα χρειαστεί επιπλέον 1 δισ. έως 2 δισ. δολάρια μόνο για το πρώτο στάδιο κατασκευής. Ο πρίγκιπας Μοχάμεντ θα στηριχθεί στον πετρελαϊκό πλούτο του βασιλείου του για να πληρώσει για τη NEOM με αρχικό κόστος 319 δισ. δολάρια. Αλλά ο ενθουσιασμός και τα χρήματα μπορεί να εξαντληθούν – και τα μεγαλεπήβολα έργα μπορούν να γίνουν λευκοί ελέφαντες. Οι εργασίες για την αιγυπτιακή πρωτεύουσα αξίας 60 δισ. δολαρίων έχουν επιβραδυνθεί καθώς η οικονομία της χώρας παραπαίει, και ο Κινέζος εργολάβος πίσω από το Forest City της Μαλαισίας αθέτησε την πληρωμή του το 2023, πριν καν μετακομίσουν οι κάτοικοι.
Πηγή: ΟΤ