Μακροπρόθεσμα η γήρανση του εργατικού δυναμικού στην Ελλάδα θα λειτουργεί όλο και περισσότερο ως τροχοπέδη στην ανάπτυξη, δηλώνει στα «ΝΕΑ Σαββατοκύριακο» ο αναπληρωτής γενικός γραμματέας του ΟΟΣΑ Γιοσίκι Τακέουτσι, ο οποίος θα συμμετάσχει στο 1ο Συνέδριο για τη Δυναμική του Πληθυσμού, που οργανώνει το Κέντρο ΟΟΣΑ στην Κρήτη σε συνεργασία με το Οικονομικό Φόρουμ Δελφών τη Δευτέρα.
Η γήρανση του πληθυσμού σε συνδυασμό με τη μείωση των ποσοστών γονιμότητας παρουσιάζει σημαντικές προκλήσεις
Ο αξιωματούχος του ΟΟΣΑ απευθύνει συγκεκριμένες προτάσεις για την αντιμετώπιση της γήρανσης του πληθυσμού, αναδεικνύοντας επίσης την ανάγκη οι νομοθετημένες υψηλότερες ηλικίες συνταξιοδότησης να συνεπάγονται πραγματικές υψηλότερες ηλικίες συνταξιοδότησης.
Σχεδόν σε όλες τις δυτικές κοινωνίες βλέπουμε μείωση της γονιμότητας και αύξηση της μακροζωίας. Τι συνέπειες βλέπετε;
Η γήρανση του πληθυσμού σε συνδυασμό με τη μείωση των ποσοστών γονιμότητας παρουσιάζει σημαντικές προκλήσεις. Θα αυξήσει την πίεση στα δημόσια οικονομικά μέσω του κόστους των συντάξεων και της υγειονομικής περίθαλψης και, ελλείψει πολιτικών, θα έχει ανασταλτικό αποτέλεσμα στην οικονομική ανάπτυξη μέσω της μείωσης του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας.
Οι χώρες πρέπει να δράσουν σε διάφορα μέτωπα για να στηρίξουν τα ποσοστά γονιμότητας. Αφενός, για να υποστηρίξουν τους ενηλίκους στην απόκτηση παιδιών, οι χώρες μπορούν να προωθήσουν την ισότητα των φύλων και το δικαιότερο μοίρασμα εργασίας και ανατροφής των παιδιών, αντιμετωπίζοντας παράλληλα ιδίως το κόστος στέγασης και το κόστος της παιδικής φροντίδας και εκπαίδευσης.
Για να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις ενός μικρότερου πληθυσμού σε ηλικία εργασίας, οι χώρες πρέπει να προωθήσουν τη συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό των ομάδων που υποεκπροσωπούνται, ιδίως των γυναικών και των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας. Για να προωθηθεί η μακρύτερη και υγιέστερη εργασιακή ζωή χρειάζονται μέτρα για την προσαρμογή των εργασιακών πρακτικών, επενδύσεις στη διά βίου μάθηση, μείωση των κινήτρων για πρόωρη συνταξιοδότηση και επιβράβευση της απασχόλησης σε μεγαλύτερη ηλικία, καθώς και μέτρα πρόληψης για την υγεία και την ασφάλεια καθ’ όλη τη διάρκεια της επαγγελματικής ζωής.
Στην ΕΕ ο πληθυσμός γερνά ταχέως. Με βάση τις τρέχουσες πολιτικές, το κόστος γήρανσης του πληθυσμού, κυρίως συντάξεις, υγειονομική περίθαλψη και μακροχρόνια περίθαλψη, αναμένεται να αυξηθεί πάνω από 1% του ΑΕΠ έως το 2070 σε όλη την ΕΕ, με το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης αυτής να καταγράφεται έως το 2045.
Ο ελληνικός πληθυσμός αναμένεται να συρρικνωθεί έως και 25% το 2070. Ποιες πολιτικές μπορούν να μετριάσουν τις εξελίξεις; Θα ήταν αναπόφευκτη μια περαιτέρω αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης;
Σύμφωνα με προβλέψεις της Κομισιόν ο πληθυσμός σε ηλικία εργασίας στην Ελλάδα αναμένεται να μειωθεί κατά μέσο όρο 0,9% ετησίως για το υπόλοιπο αυτής της δεκαετίας και κατά 1,4% ετησίως την επόμενη δεκαετία. Τα επόμενα χρόνια η επενδυτική ώθηση και οι μεταρρυθμίσεις του «Ελλάδα 2.0» θα ενισχύσουν τις επενδύσεις και την παραγωγικότητα, αλλά μακροπρόθεσμα η γήρανση του εργατικού δυναμικού θα λειτουργεί όλο και περισσότερο ως τροχοπέδη στην ανάπτυξη, συμβάλλοντας στην επιβράδυνσή της στα τέλη της δεκαετίας του 2020.
O αναπληρωτής γενικός γραμματέας του ΟΟΣΑ Γιοσίκι Τακέουτσι
Για να μετριάσει τον αντίκτυπο της γήρανσης του πληθυσμού, η Ελλάδα μπορεί να δράσει σε διάφορα μέτωπα. Μπορεί να λάβει μέτρα για να διασφαλίσει ότι οι νομοθετημένες υψηλότερες ηλικίες συνταξιοδότησης συνεπάγονται πραγματικές υψηλότερες ηλικίες συνταξιοδότησης. Για να αυξηθεί η απασχόληση των γυναικών μπορεί να ενισχυθεί η διαθεσιμότητα προσιτής παιδικής εκπαίδευσης και φροντίδας.
Μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα της αρχικής εκπαίδευσης και να εφαρμόσει στοχευμένα, ευέλικτα και υψηλής ποιότητας προγράμματα κατάρτισης για την αντιμετώπιση των υψηλών επιπέδων αναντιστοιχιών στις δεξιότητες. Μπορεί να επενδύσει στην πρόληψη της υγείας για να διατηρήσει τους ανθρώπους υγιείς. Η Ελλάδα μπορεί επίσης να διευκολύνει τη μετανάστευση ειδικευμένων εργαζομένων, τη δημιουργία εθνικών συστημάτων για την αναγνώριση προηγούμενης εκπαίδευσης, να διευκολύνει την αναγνώριση της εκπαίδευσης και των δεξιοτήτων που αποκτήθηκαν στο εξωτερικό.
Τι ρόλο θα μπορούσε να παίξει η τεχνητή νοημοσύνη στην αντιμετώπιση της μεταβαλλόμενης δυναμικής του πληθυσμού;
Η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) στην αγορά εργασίας υπόσχεται αύξηση της παραγωγικότητας. Μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της γήρανσης του πληθυσμού και της συρρίκνωσης του εργατικού δυναμικού. Οταν χρησιμοποιείται με υπεύθυνο τρόπο μπορεί επίσης να βελτιώσει την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία και γενικότερα. Ωστόσο, η υιοθέτηση της ΤΝ εξακολουθεί να είναι περιορισμένη και συχνά συγκεντρώνεται σε μεγαλύτερες εταιρείες.
Για να υπάρξει μεγαλύτερη παραγωγικότητα, οι χώρες πρέπει να λάβουν μέτρα για την υποστήριξη της ανάπτυξης αξιόπιστης ΤΝ. Ταυτόχρονα, υπάρχουν όρια στο τι μπορεί να επιτευχθεί μέσω της τεχνολογίας. Πολλές δεξιότητες εξακολουθούν να μην μπορούν να αυτοματοποιηθούν και, ενώ η ΤΝ μπορεί να προσφέρει μέρος της λύσης, θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με άλλες παρεμβάσεις, όπως η υποστήριξη της υγιούς γήρανσης, η ενίσχυση της απασχόλησης, η ποιότητα και κινητικότητα της εργασίας, καθώς και η πρόσβαση στην αναβάθμιση δεξιοτήτων και επανειδίκευση σε όλη τη διάρκεια του εργασιακού βίου.
Υποστηρίζεται ότι η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερη μετανάστευση για να αντιμετωπίσει τη μείωση του πληθυσμού. Αλλά η μετανάστευση έχει γίνει τοξικό ζήτημα. Ποια θα μπορούσε να είναι η διέξοδος;
Το μεγαλύτερο μέρος της μετανάστευσης στην Ευρώπη είναι νόμιμη, ασφαλής και τακτική. Το 2023 σχεδόν 4 εκατ. πολίτες εκτός ΕΕ απέκτησαν το δικαίωμα διαμονής και εργασίας στην ΕΕ μέσω της διαδικασίας ενιαίας άδειας. Σχεδόν 90 χιλιάδες μετανάστες έλαβαν μπλε κάρτα.
Παρά τις κυρίως θετικές οικονομικές επιπτώσεις, η μετανάστευση παραμένει ένα εξαιρετικά διχαστικό ζήτημα και η πολιτική σημασία της έχει αυξηθεί. Εντάσεις μπορεί να προκύψουν όταν δεν γίνεται διαχείριση της μετανάστευσης και όταν θεωρείται ότι είναι εκτός ελέγχου. Οι αιτήσεις ασύλου, για παράδειγμα, έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια και έχουν ασκήσει μεγάλη πίεση στα ευρωπαϊκά συστήματα ασύλου.
Η Ευρώπη χρειάζεται εργαζόμενους υψηλής ειδίκευσης για να ενισχύσει την παραγωγικότητα και εργαζόμενους με χαμηλότερη ειδίκευση για να παρέχουν βασικές υπηρεσίες σε φροντίδα, μεταφορές ή οικιακές υπηρεσίες. Η Ευρώπη μπορεί να προχωρήσει σε πλήρη και γρήγορη εφαρμογή του Συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο. Η μετανάστευση είναι ένα ζήτημα που καμία χώρα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μόνη της και για το οποίο η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη είναι απαραίτητη.
Χρειάζεται επίσης να ενισχύσουμε τη συνεργασία με τις χώρες προέλευσης και να δημιουργήσουμε εταιρικές σχέσεις δεξιοτήτων επαγγελματικής κατάρτισης, που μπορεί να οδηγήσουν σε απασχόληση είτε εκεί είτε στην ΕΕ, βοηθώντας επίσης στην αντιμετώπιση των ελλείψεων σε δεξιότητες. Είναι σημαντικό αυτές οι εταιρικές σχέσεις να διευκολύνουν την επιστροφή των μεταναστών έπειτα από μια περίοδο εργασίας στην Ευρώπη.