Η λιποταξία στερεί από τον ουκρανικό στρατό το απελπιστικά αναγκαίο ανθρώπινο δυναμικό και παραλύει τα σχέδια μάχης του σε μια κρίσιμη στιγμή στον πόλεμο με τη Ρωσία, γεγονός που θα μπορούσε να θέσει το Κίεβο σε σαφώς μειονεκτική θέση σε μελλοντικές συνομιλίες κατάπαυσης του πυρός.
Αντιμέτωποι με κάθε δυνατή έλλειψη, δεκάδες χιλιάδες Ουκρανοί στρατιώτες, κουρασμένοι και στερημένοι, έχουν απομακρυνθεί από τις θέσεις μάχης και τις θέσεις πρώτης γραμμής για να γλιστρήσουν στην ανωνυμία, σύμφωνα με στρατιώτες, δικηγόρους και Ουκρανούς αξιωματούχους.
Ολόκληρες μονάδες έχουν εγκαταλείψει τις θέσεις τους, αφήνοντας τις αμυντικές γραμμές ευάλωτες και επιταχύνοντας τις εδαφικές απώλειες, σύμφωνα με στρατιωτικούς διοικητές και στρατιώτες.
Κάποιοι παίρνουν αναρρωτική άδεια και δεν επιστρέφουν ποτέ, στοιχειωμένοι από τα τραύματα του πολέμου και αποθαρρυμένοι από τις ζοφερές προοπτικές νίκης. Άλλοι συγκρούονται με τους διοικητές και αρνούνται να εκτελέσουν διαταγές, μερικές φορές εν μέσω πυρών.
Η λιποταξία μόνο να ενταθεί μπορεί
«Το πρόβλημα αυτό είναι κρίσιμο», δήλωσε ο Ολεξάντρ Κοβαλένκο, στρατιωτικός αναλυτής με έδρα το Κίεβο. «Αυτό είναι το τρίτο έτος του πολέμου και το πρόβλημα αυτό θα μεγαλώσει».
Παρόλο που η Μόσχα έχει επίσης αντιμετωπίσει τις λιποταξίες, οι Ουκρανοί που απουσιάζουν έχουν αποκαλύψει τα βαθιά ριζωμένα προβλήματα που ταλανίζουν τον στρατό τους και τον τρόπο με τον οποίο το Κίεβο διαχειρίζεται τον πόλεμο, από την ελαττωματική κινητοποίηση μέχρι την υπερέκταση και την αποψίλωση των μονάδων της πρώτης γραμμής.
Αυτό συμβαίνει ενώ οι ΗΠΑ προτρέπουν την Ουκρανία να επιστρατεύσει περισσότερους στρατιώτες και να επιτρέψει την επιστράτευση ατόμων ηλικίας 18 ετών. Το Associated Press μίλησε με δύο λιποτάκτες, τρεις δικηγόρους και δώδεκα Ουκρανούς αξιωματούχους και στρατιωτικούς διοικητές.
«Είναι σαφές ότι τώρα, ειλικρινά μιλώντας, έχουμε ήδη αποσπάσει το μέγιστο από τους ανθρώπους μας», δήλωσε αξιωματικός της 72ης Ταξιαρχίας, ο οποίος σημείωσε ότι η λιποταξία ήταν ένας από τους κύριους λόγους που η Ουκρανία έχασε την πόλη Βουχλεντάρ τον Οκτώβριο.
Στις εφεδρείες των Ρώσων εντάσσεται και η συμμορία μηχανόβιων Λύκοι της Νύχτας, οι οποίοι διατηρούν άριστες σχέσεις με τον Βλάντιμιρ Πούτιν. Πολλοί είναι ήδη στο μέτωπο, με μηχανές και γουρούνες.
Τουλάχιστον 100.000 οι λιποτάκτες από την έναρξη του πολέμου, οι μισοί το 2024
Περισσότεροι από 100.000 στρατιώτες έχουν κατηγορηθεί βάσει των νόμων περί λιποταξίας της Ουκρανίας από την εισβολή της Ρωσίας τον Φεβρουάριο του 2022, σύμφωνα με τη Γενική Εισαγγελία της χώρας.
Σχεδόν οι μισοί έχουν αποχωρήσει μόνο τον τελευταίο χρόνο, αφότου το Κίεβο ξεκίνησε μια επιθετική και αμφιλεγόμενη εκστρατεία κινητοποίησης, η οποία, όπως παραδέχονται κυβερνητικοί αξιωματούχοι και στρατιωτικοί διοικητές, έχει αποτύχει σε μεγάλο βαθμό.
Πρόκειται για έναν συγκλονιστικά υψηλό αριθμό με οποιοδήποτε μέτρο, καθώς υπολογίζεται ότι υπήρχαν 300.000 Ουκρανοί στρατιώτες που συμμετείχαν σε μάχες πριν ξεκινήσει η εκστρατεία κινητοποίησης. Και ο πραγματικός αριθμός των λιποτακτών μπορεί να είναι πολύ υψηλότερος. Βουλευτής με γνώση των στρατιωτικών θεμάτων εκτίμησε ότι μπορεί να φτάνει τους 200.000.
Πολλοί λιποτάκτες δεν επιστρέφουν μετά τη χορήγηση ιατρικής άδειας. Κουρασμένοι από τη μονιμότητα του πολέμου, είναι ψυχολογικά και συναισθηματικά σημαδεμένοι. Αισθάνονται ενοχές επειδή δεν μπορούν να συγκεντρώσουν τη θέληση να πολεμήσουν, θυμό για τον τρόπο με τον οποίο οδηγείται η πολεμική προσπάθεια και απογοήτευση που φαίνεται να μην μπορεί να κερδηθεί.
O Σέρχι Χνέζντιλοφ είναι ο πιο αναγνωρίσιμος λιποτάκτης της χώρας.
Κατατάχθηκε το 2019 εθελοντικά στο Ντονμπάς και λιποτάκτησε το 2024
«Το να σιωπούμε για ένα τεράστιο πρόβλημα μόνο κακό κάνει στη χώρα μας», δήλωσε ο Σέρχιι Χνεζντίλοφ, ένας από τους λίγους στρατιώτες που μίλησαν δημόσια για την επιλογή του να λιποτακτήσει. Του απαγγέλθηκαν κατηγορίες λίγο μετά τη συνέντευξη που πήρε το AP τον Σεπτέμβριο.
Ο Σέρχιι Χνεζντίλοφ είναι ένας 24χρονος στρατιωτικός που εντάχθηκε στις Ένοπλες Δυνάμεις το 2019 σε ηλικία 19 ετών. Το τριετές συμβόλαιό του επρόκειτο να λήξει τον Μάρτιο του 2022. Όλα αυτά τα χρόνια πολέμησε στην 56η μηχανοκίνητη ταξιαρχία πεζικού της Μαριούπολης.
Ένας άλλος λιποτάκτης δήλωσε ότι αρχικά εγκατέλειψε τη μονάδα πεζικού του με άδεια επειδή χρειαζόταν χειρουργική επέμβαση. Μέχρι να λήξει η άδειά του, δεν μπορούσε να επιστρέψει. Βλέπει ακόμα εφιάλτες για τους συντρόφους που είδε να σκοτώνονται.
«Ο καλύτερος τρόπος για να το εξηγήσω είναι να φανταστώ ότι κάθεσαι κάτω από εισερχόμενα πυρά και από τη δική τους (ρωσική) πλευρά έρχονται προς το μέρος σου 50 οβίδες, ενώ από τη δική μας πλευρά είναι μόνο μία. Τότε βλέπεις πώς οι φίλοι σου γίνονται κομμάτια και συνειδητοποιείς ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να συμβεί και σε σένα», είπε.
Λιποτάκτησε εξαιτίας της αδικίας που ένιωθε
«Εν τω μεταξύ, οι τύποι (Ουκρανοί στρατιώτες) 10 χιλιόμετρα μακριά σε διατάζουν στον ασύρματο: ‘Εμπρός, ετοιμαστείτε. Όλα θα πάνε καλά», είπε ο στρατιώτης.
Ο Χνεζντίλοφ έφυγε για να αναζητήσει ιατρική βοήθεια. Πριν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση, ανακοίνωσε ότι λιποτακτεί. Είπε ότι μετά από πέντε χρόνια στρατιωτικής θητείας, δεν έβλεπε καμία ελπίδα να αποστρατευθεί ποτέ, παρά τις προηγούμενες υποσχέσεις της ηγεσίας της χώρας.
«Εάν δεν υπάρχει προθεσμία λήξης (της στρατιωτικής θητείας), αυτή μετατρέπεται σε φυλακή, γίνεται ψυχολογικά δύσκολο να βρει κανείς λόγους να υπερασπιστεί αυτή τη χώρα», δήλωσε ο Χνεζντίλοφ.
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι δεν κατάφερε ποτέ να κλείσει τα σύνορα αποτελεσματικά. Χιλιάδες Ουκρανοί διέφυγαν από την στράτευση.
Ένα αυξανόμενο πρόβλημα για το Κίεβο
Η λιποταξία έχει μετατρέψει τα σχέδια μάχης σε άμμο που γλιστράει μέσα από τα δάχτυλα των στρατιωτικών διοικητών. Το AP έμαθε για περιπτώσεις στις οποίες οι αμυντικές γραμμές τέθηκαν σε σοβαρό κίνδυνο επειδή ολόκληρες μονάδες αψήφησαν τις διαταγές και εγκατέλειψαν τις θέσεις τους.
«Εξαιτίας της έλλειψης πολιτικής βούλησης και της κακής διαχείρισης των στρατευμάτων, ειδικά στο πεζικό, σίγουρα δεν κινούμαστε προς την κατεύθυνση να υπερασπιστούμε σωστά τα εδάφη που ελέγχουμε τώρα», δήλωσε ο Χνεζντίλοφ.
Ο στρατός της Ουκρανίας κατέγραψε έλλειμμα 4.000 στρατιωτών στο μέτωπο τον Σεπτέμβριο λόγω κυρίως θανάτων, τραυματισμών και λιποταξιών, σύμφωνα με νομοθέτη. Οι περισσότεροι λιποτάκτες ήταν μεταξύ των πρόσφατα στρατολογηθέντων.
Ο επικεφαλής της νομικής υπηρεσίας μιας ταξιαρχίας, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την επεξεργασία των υποθέσεων λιποταξίας και την προώθησή τους στις διωκτικές αρχές, δήλωσε ότι είχε πολλές από αυτές.
Εγκατέλειπαν τις θέσεις τους και επέτρεπαν την πλαγιοκόπηση από τους Ρώσους
«Το κυριότερο είναι ότι εγκαταλείπουν θέσεις μάχης κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών και οι σύντροφοί τους πεθαίνουν εξαιτίας αυτού. Είχαμε αρκετές περιπτώσεις όπου μονάδες έφυγαν, μικρές ή μεγάλες.
Εξέθεσαν τις πλευρές τους και ο εχθρός ήρθε σε αυτές τις πλευρές και σκότωσε τους αδελφούς τους, επειδή αυτοί που βρίσκονταν στις θέσεις δεν γνώριζαν ότι δεν υπήρχε κανείς άλλος γύρω τους», δήλωσε ο αξιωματικός.
Έτσι χάθηκε μέσα σε λίγες εβδομάδες τον Οκτώβριο το Βούχλενταρ, μια πόλη στην κορυφή ενός λόφου που η Ουκρανία υπερασπιζόταν για δύο χρόνια, δήλωσε ο αξιωματικός της 72ης Ταξιαρχίας, ο οποίος ήταν από τους τελευταίους που αποσύρθηκαν. Η 72η ταξιαρχία ήταν ήδη καταπονημένη τις εβδομάδες πριν από την πτώση της πόλης Βούχλενταρ.
Μόνο ένα τάγμα γραμμής και δύο τάγματα τυφεκιοφόρων κρατούσαν την πόλη κοντά στο τέλος, και οι στρατιωτικοί ηγέτες άρχισαν ακόμη και να αποσύρουν μονάδες από αυτές για να υποστηρίξουν τα πλάγια, είπε ο αξιωματικός.
Οι Ουκρανοί δεν έχουν εναλλαγές μεταξύ των ταγμάτων, δεν έχουν ξεκούραση και υφίστανται συνεχή πυρά αεροπορίας και πυροβολικού.
Το ποσοστό των λιποταξιών αυξάνεται όσο περνά ο καιρός
Θα έπρεπε να υπήρχαν 120 άνδρες σε κάθε λόχο του τάγματος, αλλά οι τάξεις ορισμένων λόχων έπεσαν σε μόλις 10 λόγω θανάτων, τραυματισμών και λιποταξιών, είπε. Περίπου το 20% των στρατιωτών που έλειπαν ήταν λιποτάκτες.
«Το ποσοστό αυτό αυξάνεται εκθετικά κάθε μήνα», πρόσθεσε.
Οι ενισχύσεις στάλθηκαν μόλις η Ρωσία αντιλήφθηκε την αποδυναμωμένη θέση της Ουκρανίας και επιτέθηκε. Αλλά στη συνέχεια και οι ενισχύσεις έφυγαν, είπε ο αξιωματικός. Εξαιτίας αυτού, όταν ένα από τα τάγματα της 72ης Ταξιαρχίας αποσύρθηκε, τα μέλη του πυροβολήθηκαν επειδή δεν ήξεραν ότι κανείς δεν τους κάλυπτε, είπε.
Παρόλα αυτά, ο αξιωματικός δεν τρέφει κακή διάθεση προς τους λιποτάκτες. «Σε αυτό το στάδιο, δεν καταδικάζω κανέναν από τους στρατιώτες του τάγματός μου και άλλους…. Επειδή όλοι είναι απλώς πολύ κουρασμένοι», δήλωσε.
Απαγγελία κατηγοριών στους λιποτάκτες – Η πρώτη φορά δεν διώκεται
Οι εισαγγελείς και ο στρατός προτιμούν να μην απαγγέλλουν κατηγορίες σε στρατιώτες που έχουν λιποτακτήσει και το κάνουν μόνο αν δεν καταφέρουν να τους πείσουν να επιστρέψουν, σύμφωνα με τρεις στρατιωτικούς αξιωματικούς και έναν εκπρόσωπο του Κρατικού Γραφείου Ερευνών της Ουκρανίας. Ορισμένοι λιποτάκτες επιστρέφουν, μόνο και μόνο για να φύγουν ξανά.
Το Γενικό Επιτελείο Στρατού της Ουκρανίας δήλωσε ότι οι στρατιώτες λαμβάνουν ψυχολογική υποστήριξη, αλλά δεν απάντησε σχετικά με το τίμημα που έχουν οι λιποταξίες στο πεδίο της μάχης. Μόλις κατηγορηθούν οι στρατιώτες, η υπεράσπισή τους είναι δύσκολη, δήλωσαν δύο δικηγόροι που αναλαμβάνουν τέτοιες υποθέσεις. Επικεντρώνονται στην ψυχολογική κατάσταση των πελατών τους όταν έφυγαν.
«Οι άνθρωποι δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν ψυχολογικά την κατάσταση στην οποία βρίσκονται και δεν τους παρέχεται ψυχολογική βοήθεια», δήλωσε η δικηγόρος Τατιάνα Ιβάνοβα. Στρατιώτες που σκέφτονται να λιποτακτήσουν έχουν ζητήσει τη συμβουλή της. Αρκετοί είχαν σταλεί για να πολεμήσουν κοντά στο Βούχλενταρ. «Δεν θα έπαιρναν το έδαφος, δεν θα κατακτούσαν τίποτα, αλλά κανείς δεν θα επέστρεφε», είπε.
Οι στρατιώτες που αθωώνονται για λιποταξία λόγω ψυχολογικών λόγων δημιουργούν επικίνδυνο προηγούμενο, διότι «τότε σχεδόν όλοι δικαιολογούνται (να φύγουν), επειδή δεν έχουν απομείνει σχεδόν καθόλου υγιείς άνθρωποι (στο πεζικό)», δήλωσε η ίδια.