«Μέλισσα», «λουλούδι», «ροδάκινο», «στάχυ», «κουκουβάγια», «γαλέτα»: αν μη τι άλλο, τα εναλλακτικά τοπικά νομίσματα έχουν ευφάνταστες ονομασίες στη Γαλλία.
Μη συμβατικά και όχι προς αντικατάσταση του εθνικού νομίσματος, χρησιμοποιούνται σε τοπικό επίπεδο, προς στήριξη μικρών επιχειρήσεων και παραγωγών, ενισχύοντας μικρές αλυσίδες εφοδιασμού και βοηθώντας στην ανάπτυξη γεωγραφικών περιοχών και στη δημιουργία θέσεων εργασίας.
Υπό αυτήν την έννοια, έχουν μια σαφή οικολογική διάσταση, καθώς πριμοδοτούν στην πράξη βιώσιμες πρακτικές.
Το αποτέλεσμα είναι η απήχησή τους να μεγαλώνει.
Από μηδέν που ήταν πριν από δύο δεκαετίες, σήμερα τα τοπικής χρήσης νομίσματα -ή ακριβέστερα μέσα πληρωμών- φτάνουν σε σύνολο ανά τη γαλλική επικράτεια τα 82.
Είναι τα περισσότερα συγκριτικά με οποιαδήποτε άλλη χώρα της Ευρώπης.
Μόνο το ένα τρίτο εξ αυτών είναι σε ψηφιακή μορφή.
Το πρώτο εναλλακτικό τοπικό νόμισμα, το Abeille -που σημαίνει «μέλισσα»- κυκλοφόρησε στη Γαλλία, το 2010, στο νοτιοδυτικό νομό Λοτ-ε-Γκαρόν.
Και το πιο πρόσφατο, το Eco, κυκλοφόρησε σε τρεις πόλεις στο νόμο Σεν-Σαιν-Ντενί, στα βορειοανατολικά της μητροπολιτικής περιοχής του Παρισιού, μόλις το περασμένο καλοκαίρι.
Πιο διαδεδομένο παραμένει ωστόσο το Eusko, το μεγαλύτερο εναλλακτικό τοπικό νόμισμα σε όλη την Ευρώπη.
Άρχισε να κυκλοφορεί το 2013 στη Βόρεια Χώρα των Βάσκων,
στη νοτιοδυτική Γαλλία, καθώς στην άλλη πλευρά των συνόρων, στη Χώρα των Βάσκων, στην βόρεια Ισπανία.
Σήμερα, το Eusko χρησιμοποιείται από 4.000 μεμονωμένα μέλη και 1.400 επαγγελματίες.
Εκ των συνιδρυτών του είναι ο Ντάντε Εντμέ-Σανχούρχο, δημοσιογράφος με ειδίκευση σε θέματα Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας.
Είναι επίσης συμπρόεδρος του Sol Movement, ενός εργαστηρίου νομισματικού πειραματισμού, που λειτουργεί ως οιονεί «ομπρέλα» ανάλογων πρωτοβουλιών.
«Τα τοπικά νομίσματα έχουν οριζόντια αποτελέσματα με κοινωνικές, οικονομικές και οικολογικές επιπτώσεις, καλύπτοντας τις ισχυρές προσδοκίες στην κοινωνία μας», λέει στην εφημερίδα Les Echos.
«Είναι ένα εργαλείο που ενώνει την ενέργεια σε μια περιοχή για να υπηρετήσει ένα θετικό, κοινό έργο, με μια σημαντική διάσταση αλληλεγγύης».
Πολλαπλά οφέλη
Σήμερα, σχεδόν 40.000 άτομα και 10.000 επιχειρήσεις ή ενώσεις σε 13.000 δήμους της Γαλλίας χρησιμοποιούν εναλλακτικά τοπικά νομίσματα, καθιστώντας μπροστάρισσα στο εγχείρημα τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης.
Το 2022, η συνολική αξία όσων ήταν σε κυκλοφορία αντιστοιχούσε σε 7,3 εκατομμύρια ευρώ.
Έκτοτε, έχουν προκύψει κι άλλα, συχνά από συλλογικότητες πολιτών.
Μελέτη του Sol Movement έχει καταγράψει αναλυτικά την κοινωνική χρησιμότητα των τοπικών νομισμάτων.
Το 48% των χρηστών αυτού του τύπου συναλλαγών αύξησαν την κατανάλωση τοπικών προϊόντων.
Το 36% στράφηκε στην κατανάλωση βιολογικών προϊόντων.
Σχεδόν επτά στους δέκα μείωσαν τις αγορές σε μεγάλα σούπερ μάρκετ.
Το 69% ανέφεραν καλύτερη κατανόηση της διασύνδεσης μεταξύ οικονομικών και κοινωνικών ζητημάτων.
Στις δε τάξεις των επαγγελματιών, το 84% ανέφερε ως στόχο τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των δραστηριοτήτων τους.
Το 64% επικεντρώθηκε περισσότερο στις βιώσιμες πρακτικές των επιχειρηματικών εταίρων.
Από πλευράς τζίρου, δε, το 22% των επαγγελματιών σημείωσε αύξηση εσόδων, με τις πληρωμές σε τοπικά νομίσματα να παράγουν 1,25 έως 1,55 φορές περισσότερο τοπικό εισόδημα, από ότι οι συναλλαγές σε ευρώ.
Η τάση αυτή καταγράφεται ως σαφώς αυξανόμενη μετά την πανδημία COVID-19.
Κατά τον Ντάντε Εντμέ-Σανχούρχο, τα οφέλη είναι τεράστια.
«Δεδομένου ότι το νόμισμα παραμένει σε μια συγκεκριμένη περιοχή, ενισχύει τις τοπικές επιχειρήσεις και προστατεύει τις θέσεις εργασίας που υπάρχουν εκεί», επισημαίνει.
Και όχι μόνο, τονίζουν οι υποστηρικτές του εγχειρήματος.
Η χρήση τοπικών νομισμάτων, παρατηρούν, ενισχύουν τους κοινωνικούς δεσμούς, λειτουργώντας ως βήμα για μικρής κλίμακας δημοκρατική συμμετοχή.
Το 2022, για παράδειγμα, το τοπικό νόμισμα Gonette στη Λυών εντάχθηκε σε ερευνητικό πρόγραμμα, με στόχο την ώθηση των μαθητών σε πιο υγιεινές και βιώσιμες επιλογές διατροφής.
Με άξονα δε το Eusko έχει δημιουργηθεί ακόμη και Ινστιτούτο Τοπικών Νομισμάτων https://institut-des-monnaies-locales.org/ για την ευαισθητοποίηση και «εκπαίδευση» πολιτών, επιχειρήσεων, εμπορικών και αγροτικών ενώσεων, ακόμη και των τοπικών αρχών.
Σημαντικές προκλήσεις
Η επόμενη πρόκληση για τους υποστηρικτές των εναλλακτικών τοπικών νομισμάτων είναι να επεκτείνουν την εμβέλειά τους πέρα από τους κύκλους των ακτιβιστών.
Ένα από τα διαφαινόμενα νέα success stories είναι το Moneko.
Άρχισε να κυκλοφορεί το 2020 στον νομό Λουάρ-Ατλαντίκ, στη δυτική περιοχή του Λίγηρα.
Πρακτικά αποτελεί συγχώνευση του ψηφιακού SoNantes που είχε λανσαριστεί στην πόλη της Νάντης και του Retz’l που είχαν φτιάξει ακτιβιστές υπέρ της αλλαγής της παγκοσμιοποίησης στην παρακείμενη Πεΐ ντε Ρε.
Σε αντίθεση με την άδοξη πορεία των δύο συνισταμένων του, το Moneko γνώρισε ανοδική πορεία.
Από το 2023 είναι το δεύτερο μεγαλύτερο τοπικό νόμισμα στη Γαλλία, με 1 εκατομμύριο monekos να ανταλλάσσονται μέσα σε 12 μήνες.
Αυτή η επιτυχία οφείλεται εν μέρει στην υποστήριξη των τοπικών αρχών, παρατηρεί ο Σεμπαστιάν Κομίν, διευθυντής έργου βιώσιμων τροφίμων και πρακτικών γεωργίας στο Moneko.
«Περίπου το 50% των εσόδων μας προέρχεται από δημόσια χρηματοδότηση», εξηγεί.
Εγκεκριμένος από τον Ιούλιο του 2014, ο γαλλικός Νόμος για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία παρέχει το νομικό πλαίσιο για τα συμπληρωματικά τοπικά νομίσματα, αναγνωρίζοντάς τα υπό αυστηρές προϋποθέσεις ως μέσα πληρωμής.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι εκάστοτε τοπικές αρχές μπορούν να δίνουν σε πιστωτές τη δυνατότητα για αυτού του είδους πληρωμές.
Οι διαδικασίες παραμένουν ωστόσο περίπλοκες και περιορισμένοι οι πόροι.
«Σε περιοχές χωρίς δημοτική υποστήριξη, ορισμένες ενώσεις σε τοπικό νόμισμα λειτουργούν με εθελοντές και προϋπολογισμό μόλις 1.000 ευρώ ετησίως», λέει ο Εντμέ-Σανχούρχο.
Το Sol Movement ασκεί τώρα πιέσεις για τη δημιουργία ενός κρατικού ταμείου για τα τοπικά νομίσματα, προκειμένου να διασφαλιστεί η συνεχής ανάπτυξή τους.
Στις προκλήσεις συγκαταλέγεται και η ψηφιακή μετάβασή τους, αυξάνοντας έτσι την προσβασιμότητα σε αυτόν τον τρόπο πληρωμών.
«Όταν κατανοήσετε την αξία των τοπικών νομισμάτων, η χρήση τους γίνεται σχεδόν μη αναστρέψιμη», λέει ένας εκπρόσωπος της Moneko.
Πολλοί ωστόσο εξακολουθούν να τα χαρακτηρίζουν «παιχνίδι» για τη «φούσκα» οικολογικών χίπστερ.