Η τελευταία σύνοδος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του 2024, που διεξάγεται την Πέμπτη 19 Δεκεμβρίου στις Βρυξέλλες, είναι η πρώτη υπό την προεδρία του Αντόνιο Κόστα και στο επίκεντρο της ημερήσιας διάταξης βρίσκονται οι εξωτερικές σχέσεις, περιλαμβάνοντας, εκτός από την Ουκρανία, μια στρατηγική συζήτηση για την «ΕΕ στον κόσμο».
Αυτή η ανταλλαγή απόψεων κατά τη διάρκεια του δείπνου θα καλύψει τις διατλαντικές σχέσεις, τις σχέσεις ΕΕ-Ηνωμένου Βασιλείου και τη διεύρυνση. Επιπλέον, οι ηγέτες της ΕΕ θα συζητήσουν την κατάσταση στη Μέση Ανατολή και τις εξελίξεις στη Μολδαβία και τη Γεωργία, σε μία προσπάθεια να ανακτήσουν την πρωτοβουλία που, μέχρι στιγμής, βρίσκεται στα χέρια των ΗΠΑ ή της Ρωσίας – ακόμα και της Τουρκίας του Ερντογάν, στην περίπτωση της Συρίας.
Άλλα θέματα της ημερήσιας διάταξης περιλαμβάνουν τη μετανάστευση και την ετοιμότητα για μελλοντικές κρίσεις. Της συνόδου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου προηγήθηκε σύνοδος κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων στις 18 Δεκεμβρίου, από όπου ο Έλληνας πρωθυπουργός έστειλε ξεκάθαρα μηνύματα στην κυβέρνηση του Έντι Ράμα στην Αλβανία, ενώ επανέλαβε την ανάγκη να γίνει μέλος – υπό προϋποθέσεις – της ευρωπαϊκής οικογένειας η Σερβία.
Κρίσιμο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τον διεθνή ρόλο της ΕΕ
Για το σημαντικό Συμβούλιο της Πέμπτης, μετά την καθιερωμένη εναρκτήρια ομιλία της προέδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Ρομπέρτα Μέτσολα, προβλέπεται συζήτηση με τον Πρόεδρο της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Όπως συνηθίζεται στο τέλος κάθε εξάμηνης προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ, η σύνοδος της 19ης Δεκεμβρίου θα ολοκληρωθεί με έκθεση του πρωθυπουργού της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν, σχετικά με τα επιτεύγματα της ουγγρικής προεδρίας.
Αξίζει να σημειωθεί το γεγονός ότι ο νέος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, δημοσίευσε μια ατζέντα για τους Ευρωπαίους ηγέτες η οποία καθορίζει ένα πρόγραμμα εργασιών για ολόκληρο το 2025.
Μια πρώτη, σημαντική παρατήρηση είναι ότι η Ουκρανία και η Μέση Ανατολή θα βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σε κάθε συνεδρίαση του 2025 για «όσο διάστημα χρειαστεί». Επιπλέον, τα θέματα που ήταν εξέχοντα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του 2024 – και επισημάνθηκαν ως προτεραιότητες στη στρατηγική ατζέντα 2024-2029, ιδίως η ανταγωνιστικότητα, η ασφάλεια, η άμυνα και η μετανάστευση – κατέχουν επίσης εξέχουσα θέση στην ατζέντα του 2025.
Ωστόσο, το πρόγραμμα των ηγετών προβλέπει επίσης συνεδριάσεις εργασίας για θέματα που σπάνια συζητούνται από αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ, όπως οι ωκεανοί και η στέγαση. Όσον αφορά το τελευταίο, άλλωστε, ο Πορτογάλος Κόστα πιθανότατα θέλει να κάνει πράξη την υπόσχεσή του να συζητήσει «τα προβλήματα των πολιτών».
ΕΕ και Ουκρανία
Κατά την πρώτη του ημέρα ως πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο Κόστα βρέθηκε στο Κίεβο και είχε συναντήσεις με τον πρωθυπουργό της Ουκρανίας, τον πρόεδρο της Βουλής και τον Ζελένσκι, ενώ ακολούθησε κοινή συνέντευξη Τύπου με τον τελευταίο.
Ο Κόστα επανέλαβε το μήνυμα που στέλνει συχνά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, τονίζοντας ότι «θα είμαστε μαζί σας για όσο διάστημα χρειαστεί και για ό,τι χρειαστεί. Στεκόμαστε σταθερά στο πλευρό του δικαιώματός σας στην αυτοάμυνα, την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα. Και θα κάνουμε ό,τι μπορούμε για να σας δούμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως ελεύθερο ευρωπαϊκό έθνος, το συντομότερο δυνατό».
Οι ηγέτες της ΕΕ, αύριο (19/12), αναμένεται να τονίσουν ότι η Ρωσία δεν πρέπει να κερδίσει τον πόλεμο και να ζητήσουν να αυξηθούν οι προσπάθειες για να στηριχθεί η Ουκρανία, ιδίως όσον αφορά τα συστήματα αεράμυνας, τα πυρομαχικά και τους πυραύλους.
Κατά τη συνεδρίαση του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων στις 19 Νοεμβρίου, ανακοινώθηκε ότι η ΕΕ έχει σχεδόν επιτύχει τον στόχο της παράδοσης ενός εκατομμυρίου πυρομαχικών στην Ουκρανία – στόχος που θα έπρεπε να είχε επιτευχθεί πριν από 8 μήνες. Λόγω των καθυστερήσεων του παρελθόντος, οι ηγέτες της ΕΕ θα μπορούσαν να συζητήσουν τη σημασία της ενίσχυσης της αμυντικής βιομηχανίας της Ουκρανίας και της εμβάθυνσης της συνεργασίας της με την αμυντική βιομηχανία της ΕΕ.
Στρατιωτική βοήθεια στο Κίεβο;
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι πιθανό να ζητήσει να καταβληθούν προσπάθειες για την ενίσχυση της αποστολής στρατιωτικής βοήθειας της ΕΕ προς υποστήριξη της Ουκρανίας και να εφαρμοστούν οι αποφάσεις που ελήφθησαν στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ειρηνευτικής Διευκόλυνσης (ΕΕΔ). Σύμφωνα με πληροφορίες, η Ουγγαρία εξακολουθεί να αρνείται να συμμετάσχει στην πρόταση για εθελοντικές συνεισφορές στην ΕΕΔ.
Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι πιθανό να χαιρετίσει τη 15η δέσμη κυρώσεων κατά της Ρωσίας, η οποία εγκρίθηκε στις 16 Δεκεμβρίου. Μπορεί επίσης να επαναλάβει προηγούμενες εκκλήσεις για πλήρη και αποτελεσματική επιβολή των κυρώσεων.
Επιπλέον, οι ηγέτες της ΕΕ αναμένεται να καταδικάσουν οποιαδήποτε υποστήριξη παρέχεται στη Ρωσία από τρίτες χώρες, δηλαδή τη στρατιωτική υποστήριξη από το Ιράν και τη Βόρεια Κορέα, καθώς και την αποστολή Βορειοκορεατών στρατιωτών στη Ρωσία, αλλά και τις συνεχιζόμενες επιθέσεις της Μόσχας κατά πολιτικών και ενεργειακών υποδομών στην Ουκρανία.
Η ΕΕ στον κόσμο
Στην επιστολή πρόσκλησής του προς τους ηγέτες, ο Αντόνιο Κόστα ανακοίνωσε ότι η δέσμευση της ΕΕ με τον κόσμο θα είναι το δεύτερο βασικό θέμα της συνάντησης του Δεκεμβρίου.
Οι ηγέτες της ΕΕ πρόκειται να πραγματοποιήσουν «συνολική και στρατηγική συζήτηση» επί του θέματος κατά τη διάρκεια δείπνου, χωρίς όμως να συμφωνήσουν σε γραπτά συμπεράσματα.
Ο Κόστα ανέδειξε επίσης τρία βασικά θέματα για την εν λόγω στρατηγική συζήτηση. Η διεύρυνση, ως «η κύρια γεωπολιτική επένδυση που μπορούμε να κάνουμε στη γειτονιά μας», θα είναι ένα από αυτά, ενώ η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έδωσε νέα ώθηση στη σχετική συζήτηση.
Το θέμα, το οποίο δεν αναφερόταν καθόλου στο στρατηγικό θεματολόγιο 2019-2024, έλαβε εξέχουσα θέση σε αυτό του 2024-2029, το οποίο περιγράφει τη διεύρυνση ως «γεωστρατηγική επένδυση στην ειρήνη, την ασφάλεια, τη σταθερότητα και την ευημερία».
Στην αυριανή σύνοδο, οι ηγέτες της ΕΕ ενδέχεται να συζητήσουν και τις δύο αυτές πτυχές για τη διεύρυνση: την εξωτερική πτυχή (την πρόοδο ή την οπισθοχώρηση των υποψήφιων κρατών) και την εσωτερική πτυχή (τις εσωτερικές μεταρρυθμίσεις που ανακοινώθηκαν στη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Ιούνιο του 2024).
Οι διατλαντικές σχέσεις της ΕΕ ενόψει της προεδρίας Τραμπ
Οι διατλαντικές σχέσεις θα αποτελέσουν επίσης μέρος της συζήτησης για την ΕΕ στον κόσμο. Η σύνοδος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκεμβρίου, άλλωστε, είναι η πρώτη επίσημη σύνοδος μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ και η τελευταία πριν ορκιστεί για τη δεύτερη θητεία του ως πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών.
Οι ηγέτες της ΕΕ αναμένεται να συζητήσουν τι θα συνεπάγεται η προεδρία του για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και άμυνα και για την οικονομία της ΕΕ, καθώς και πώς θα συνεργαστούν καλύτερα με την κυβέρνηση Τραμπ σε θέματα που ενδιαφέρουν και τις δύο πλευρές. Ενδέχεται επίσης να δώσουν συνέχεια στην πρόσφατη συζήτηση των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ για τις σχέσεις ΕΕ-ΗΠΑ και τις επιπτώσεις της στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή.
Το τρίτο θέμα που προβλέπεται να συζητήσουν οι ηγέτες της ΕΕ κατά τη διάρκεια του δείπνου είναι οι σχέσεις μεταξύ της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου μετά το Brexit, οι οποίες έχουν βελτιωθεί από τότε που το Εργατικό Κόμμα ανέλαβε την κυβέρνηση τον Ιούλιο του 2024.
Η ΕΕ για τη Μέση Ανατολή με το βλέμμα στην Συρία
Οι ηγέτες της ΕΕ θα επαναλάβουν τις εκκλήσεις για κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, απελευθέρωση όλων των ομήρων, βελτίωση της ανθρωπιστικής πρόσβασης στη Γάζα και δέσμευση της ΕΕ για ειρήνη, με βάση τη λύση των δύο κρατών.
Ενδέχεται επίσης να τονίσουν τη δέσμευσή τους για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στους πιο ευάλωτους στη Μέση Ανατολή, ιδίως στη Γάζα, όπου έχουν αναφερθεί ακραίες ελλείψεις τροφίμων.
Όσον αφορά τον Λίβανο, η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός που συνήφθη μεταξύ του Ισραήλ και της Χεζμπολάχ τον Νοέμβριο έχει παραβιαστεί επανειλημμένα. Ως εκ τούτου, οι ηγέτες της ΕΕ αναμένεται να καλέσουν όλα τα μέρη να σεβαστούν την κατάπαυση του πυρός και να εργαστούν για τη διαρκή ειρήνη στο Λίβανο.
Με λίγα λόγια, η ΕΕ προβλέπεται να επαναλάβει τα τετριμμένα, δίχως να παίξει καθοριστικό ρόλο για την επίτευξη λύσεων, συμφωνιών και τελικά μιας μόνιμης ειρήνης στην ευρύτερη περιοχή…
Για την «καυτή πατάτα» της Συρίας και δεδομένου ότι μία από τις κύριες ομάδες των ανταρτών που ανέτρεψαν τον Άσαντ, η Hayat Tahrir al-Sham (HTS), είχε παλαιότερα δεσμούς με την Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος, οι ηγέτες της ΕΕ αναμένεται να συζητήσουν πώς η Ευρώπη θα πρέπει να αλληλεπιδράσει ή όχι με τις νέες δυνάμεις που ανέλαβαν το τιμόνι της χώρας – αν δεν θέλουν ή, εν πάση περιπτώσει, αν τους ενδιαφέρει να μην αφήσουν τον Τουρκία να κινεί τα νήματα, παίζοντας τα δικά της παιχνίδια στην περιοχή.