Το παγκόσμιο πολιτικό και στρατιωτικό τοπίο αλλάζει, με ορισμένους ειδικούς να υποστηρίζουν ότι ο Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος έχει ήδη ξεκινήσει. Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές έννοιες του παγκόσμιου πολέμου, δεν υπάρχουν μάχες μεγάλης κλίμακας ή σύννεφα μανιταριών, ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι ο κόσμος έχει ήδη εμπλακεί σε μια μορφή πολέμου που είναι ανεπαίσθητη, διάχυτη και εξελίσσεται σε πολλούς τομείς.
Ο Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος, όπως τον περιγράφουν ο ειδικός σε θέματα εθνικής ασφάλειας Mark Toth και ο πρώην αξιωματικός των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών συνταγματάρχης Jonathan Sweet, δεν μοιάζει με τους παγκόσμιους πολέμους του 20ού αιώνα.
«Αυτή η τρίτη παγκόσμια πυρκαγιά δεν μοιάζει ούτε γίνεται αντιληπτή όπως την οραματίστηκε το Χόλιγουντ. Δεν υπάρχουν σύννεφα μανιταριών ή τοπία της Αποκάλυψης. Αντίθετα, είναι ένας πόλεμος με χίλιες ρωγμές, που διεξάγεται σε πεδία μάχης πολλαπλών περιοχών και τομέων», εξήγησαν σε συνέντευξή τους στην Daily Mail. Τα πρώτα στάδια της σύγκρουσης, υποστηρίζουν, τέθηκαν σε κίνηση με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022.
Ο υβριδικός πόλεμος: Μια νέα μορφή σύγκρουσης
Η έννοια του υβριδικού πολέμου βρίσκεται στο επίκεντρο του ισχυρισμού ότι ο Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη. Στις σημερινές συγκρούσεις, οι μάχες δεν διεξάγονται μόνο με φυσικά όπλα, αλλά με ένα μείγμα κυβερνοεπιθέσεων, παραπληροφόρησης και οικονομικής χειραγώγησης.
Οι Toth και Sweet επισημαίνουν ιδιαίτερα την εμπλοκή της Ρωσίας στην Ουκρανία και πέραν αυτής ως παράδειγμα υβριδικού πολέμου, υπογραμμίζοντας τη χρήση από τη Μόσχα παραστρατιωτικών ομάδων όπως η Ομάδα Βάγκνερ για την αποσταθεροποίηση περιοχών σε ολόκληρη την Αφρική, καθώς και την αυξανόμενη επιρροή της στο Διάστημα και τον κυβερνοχώρο.
Οι προσπάθειες της Ρωσίας να χρησιμοποιήσει την παραπληροφόρηση, συμπεριλαμβανομένων των τρολ και των τεχνητής νοημοσύνης παραγόμενων deepfakes που εξαπλώνονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, για να χειραγωγήσει την κοινή γνώμη και να σπείρει τη διχόνοια στις δυτικές δημοκρατίες, περιπλέκουν περαιτέρω το τοπίο αυτού του νέου πολέμου.
Εκτός από το μέτωπο στον κυβερνοχώρο, η Ρωσία βασίζεται ολοένα και περισσότερο σε μη συμβατικές τακτικές όπως η κατασκοπεία, το σαμποτάζ και οι μυστικές επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων των εμπρηστικών επιθέσεων σε κόμβους εφοδιασμού στη Δύση και των δολοφονιών πολιτικών αντιπάλων.
Όπως είπαν στη Daily Mail, οι Toth και Sweet υποστηρίζουν ότι «η ικανότητα του Πούτιν να διεξάγει υβριδικό πόλεμο είναι αναμφισβήτητα η μεγαλύτερη δύναμή του», καθώς διαδίδει παραπληροφόρηση και στοχεύει στην αποδυνάμωση της ενότητας των δυτικών εθνών.
Κινητικός πόλεμος: Τα φυσικά μέτωπα μάχης
Ενώ οι υβριδικές τακτικές κυριαρχούν στην παγκόσμια σκηνή, ορισμένες περιοχές εξακολουθούν να βιώνουν έντονες φυσικές πολεμικές συγκρούσεις. Αυτό δεν είναι πουθενά πιο εμφανές από ό,τι στην Ουκρανία, όπου ο πόλεμος συνεχίζει να κλιμακώνεται και ο απολογισμός τόσο για τους πολίτες όσο και για τους στρατιώτες είναι καταστροφικός.
Πρόσφατα πλήγματα με πυραύλους που προμήθευσε η Δύση στο Κίεβο ώθησαν την Ρωσία να ανταποδώσει με νέα όπλα, συμπεριλαμβανομένου του υπερηχητικού πυραύλου Oreshnik, ενός όπλου που μπορεί να πετάξει με αδιανόητη ταχύτητα. Η στρατηγική της Ρωσίας δεν περιορίζεται στο πεδίο της μάχης – περιλαμβάνει τη χρήση της ενέργειας ως όπλο, καθώς εκατομμύρια Ουκρανοί συνεχίζουν να υποφέρουν από διακοπές ρεύματος ως αποτέλεσμα των ρωσικών πυραυλικών πληγμάτων.
Η στρατιωτική εκστρατεία του Πούτιν αντιπροσωπεύει επίσης μια ευρύτερη γεωπολιτική αλλαγή. Η εισβολή στην Ουκρανία, σημειώνουν οι δύο ειδικοί, σηματοδότησε το τέλος της μεταπολεμικής τάξης πραγμάτων. «Η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία ήταν το εναρκτήριο στάδιο του Γ’ Παγκόσμιου Πολέμου. Ήταν το σημάδι του προς την παγκόσμια κοινότητα ότι η παγκόσμια τάξη, όπως υπήρχε μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, δεν υφίσταται πλέον», εξηγούν.
Παράλληλα, στη Μέση Ανατολή οι εντάσεις αυξάνονται μετά τις επιθέσεις της Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023 στο Ισραήλ, με κλιμάκωση της βίας στη Γάζα και τον Λίβανο, ενώ οι πρόσφατες δραματικές εξελίξεις στην Συρία μετά την ανατροπή Άσαντ, έχουν περιπλέξει ακόμη περισσότερο τις κινήσεις των «παιχτών» στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα.
Εν τω μεταξύ, η αυξανόμενη επιθετικότητα της Κίνας στον Ινδο-Ειρηνικό, ιδίως οι αυξανόμενες απειλές της κατά της Ταϊβάν, έχει προκαλέσει ευρεία ανησυχία. Αμερικανοί αξιωματούχοι της άμυνας έχουν προειδοποιήσει ότι το Πεκίνο μπορεί να επιδιώξει να εισβάλει στην Ταϊβάν πολύ πριν από το τέλος της δεκαετίας, καθιστώντας την περιοχή άλλο ένα «hotspot» για πιθανές συγκρούσεις.
Ανταγωνισμός μεγάλων δυνάμεων και ιδεολογικές διαιρέσεις
Η παγκόσμια σύγκρουση, πάντως, δεν διεξάγεται μόνο στα φυσικά και ψηφιακά μέτωπα, αλλά και στο πεδίο της ιδεολογίας. Ο πρώην πρόεδρος της Γαλλίας, Φρανσουά Ολάντ, δήλωσε χαρακτηριστικά πως «βρισκόμαστε σε έναν παγκόσμιο πόλεμο μεταξύ δημοκρατίας και αυταρχισμού».
Αυτό το ιδεολογικό χάσμα γίνεται όλο και πιο εμφανές, καθώς η Ρωσία, η Κίνα και η Βόρεια Κορέα ευθυγραμμίζονται εναντίον των δυτικών δημοκρατιών. Ο Ολάντ τόνισε ότι η Ευρώπη πρέπει να ενωθεί για να υπερασπιστεί τις δημοκρατικές της αξίες, προειδοποιώντας: «Θέλουμε να συνεχίσουμε να υπερασπιζόμαστε τη δημοκρατία; Είμαστε έτοιμοι να δώσουμε μέρος της ζωής μας για να την υπερασπιστούμε;».
Αυτή η ιδεολογική μάχη επιδεινώνεται από τον αυξανόμενο ανταγωνισμό μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων. Ο Sir Richard Knighton, αρχηγός της βρετανικής RAF, σημείωσε ότι το στρατηγικό πλεονέκτημα της Δύσης διαβρώνεται καθώς χώρες όπως η Κίνα εκσυγχρονίζουν τις στρατιωτικές τους δυνάμεις με πρωτοφανή ρυθμό. «Γινόμαστε μάρτυρες μιας επιστροφής στον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων», προειδοποίησε ο Knighton, υπογραμμίζοντας τον επείγοντα χαρακτήρα της ενίσχυσης της άμυνας για την αντιμετώπιση αυτών των αναδυόμενων απειλών.
Σε αυτό το περιβάλλον, η στρατιωτική και τεχνολογική υπεροχή της Δύσης, ιδίως στους τομείς του αέρα και του Διαστήματος, αμφισβητείται όλο και περισσότερο. Ο Knighton επεσήμανε ότι «με την ταχεία πρόοδο της τεχνολογίας και τις οικονομικές, τεχνικές και πολεμικές δυνατότητες άλλων μεγάλων δυνάμεων, δεν έχουμε πλέον απόλυτη αεροπορική υπεροχή». Η συνειδητοποίηση αυτή απαιτεί σημαντικές επενδύσεις στη στρατιωτική ανθεκτικότητα και αποτροπή, κάτι που ήδη συζητά όλο και πιο αποφασιστικά η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Μπορεί να αποφευχθεί η παγκόσμια κρίση;
Παρά τις αυξανόμενες εντάσεις, ορισμένοι αναλυτές παραμένουν επιφυλακτικοί. Η Adeline Van Houtte, ανώτερη αναλύτρια Ευρώπης στο Economist Intelligence Unit, προειδοποιεί ότι ενώ ο κίνδυνος κλιμάκωσης είναι υψηλός, ο Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος δεν είναι ακόμη βέβαιος.
«Το αναθεωρημένο όριο πυρηνικής χρήσης και ο πύραυλος Oreshnik έχουν πιθανότατα ως στόχο να στείλουν ένα μήνυμα στη Δύση, αλλά μια πυρηνική κλιμάκωση παραμένει εξαιρετικά απίθανη», προτείνει. Πιστεύει ότι οι υβριδικές τακτικές της Ρωσίας, συμπεριλαμβανομένων των κυβερνοεπιθέσεων και της παραπληροφόρησης, είναι κυρίως εργαλεία εκφοβισμού και όχι ενδείξεις επικείμενου πολέμου μεγάλης κλίμακας.
Ωστόσο, οι Toth και Sweet παραμένουν αποφασισμένοι στην άποψή τους ότι ο κόσμος βιώνει ήδη τα πρώτα στάδια του Γ Παγκόσμιου Πολέμου, έστω και αν προς το παρόν περιορίζεται σε μεγάλο βαθμό στην Ουκρανία.
«Είναι ήδη ένας Παγκόσμιος Πόλεμος, μόνο που περιορίζεται σε μεγάλο βαθμό στα σύνορα της Ουκρανίας – μέχρι τον Αύγουστο, όταν η Ουκρανία εισέβαλε στο Κουρσκ», υποστηρίζουν.
Καθώς η γεωπολιτική κατάσταση συνεχίζει να εξελίσσεται, το ερώτημα δεν είναι αν έχει αρχίσει ο Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος, αλλά πώς θα εξελιχθεί. Η προειδοποίηση του Knighton για την ανάγκη προσαρμογής και στρατηγικής ανθεκτικότητας είναι πιο επίκαιρη από ποτέ.
«Η ικανότητα ενός έθνους και των ενόπλων δυνάμεών του να προσαρμόζονται κατά τη διάρκεια μιας σύγκρουσης είναι βασικός παράγοντας επιτυχίας», σημείωσε, προτρέποντας για επενδύσεις σε αμυντικά συστήματα και προληπτικά μέτρα για την αντιμετώπιση αναδυόμενων απειλών που ξεπερνούν κατά πολύ τα σύνορα της Ουκρανίας.