Σε γρίφο για δυνατούς λύτες εξελίσσεται το δημογραφικό επηρεάζοντας και τις συντάξεις. Μέχρι το 2050 ο πληθυσμός των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών αναμένεται να παρουσιάσει σημαντική αύξηση με την Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ. Η χώρα μας πρόκειται να αναδειχθεί «πρωταθλήτρια» με τουλάχιστον το ένα τρίτο του πληθυσμού (35%) σε αυτή την ηλικιακή ομάδα.
Σύμφωνα με την έκθεση του ΙΟΒΕ, το φυσικό ισοζύγιο, δηλαδή η διαφορά μεταξύ γεννήσεων και θανάτων, καταγράφεται πλέον αρνητική και στις 13 περιφέρειες της χώρας, κυρίως λόγω σημαντικής μείωσης των γεννήσεων σε συνδυασμό με αναβολή των γεννήσεων σε μεγαλύτερη ηλικία.
Με βάση τα στοιχεία του Ινστιτούτο Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών η Ελλάδα κινδυνεύει με έναν εκρηκτικό συνδυασμό γήρανσης και υπεργηρίας σε σχεδόν από μία στις τέσσερις Περιφερειακές Ενότητες της χώρας.
H διαφορά μεταξύ γεννήσεων και θανάτων καταγράφεται πλέον αρνητική και στις 13 περιφέρειες της χώρας μας
Πληθυσμιακή συρρίκνωση αλλά και γήρανση του πληθυσμού
Η Ελλάδα έχει από τους χαμηλότερους ρυθμούς γεννήσεων στην Ευρώπη και μάλιστα ορισμένα χωριά δεν έχουν καταγράψει ούτε μία γέννηση εδώ και χρόνια. Η πληθυσμιακή συρρίκνωση αλλά και η γήρανση του πληθυσμού θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία τόσο στην αγορά εργασίας όσο και στο ασφαλιστικό σύστημα.
Με τον προβληματισμό να είναι διάχυτος ενδιαφέρον παρουσιάζει η τρίτη έκδοση της έκθεσης της Allianz: «Global Pension Report», η οποία αναλύει 71 συνταξιοδοτικά συστήματα σε όλο τον κόσμο με τη βοήθεια του «Allianz Pension Index» (API) της εταιρείας. Ο δείκτης βασίζεται σε τρεις πυλώνες: Την ανάλυση της δημογραφικής και δημοσιονομικής κατάσταση και την αξιολόγηση της βιωσιμότητας (π.χ. χρηματοδότηση και περίοδοι εισφορών) και της επάρκειας (π.χ. κάλυψη και επίπεδα συντάξεων) του συνταξιοδοτικού συστήματος.
Συνολικά, λαμβάνονται υπόψη 40 παράμετροι, με βαθμολογίες από 1 (καμία ανάγκη για μεταρρυθμίσεις) έως 7 (οξεία ανάγκη για μεταρρυθμίσεις). Το σταθμισμένο άθροισμα όλων των παραμέτρων αποτυπώνει την πίεση για μεταρρυθμίσεις στο εκάστοτε σύστημα. Ο μη σταθμισμένος συνολικός δείκτης για όλα τα συνταξιοδοτικά συστήματα που αναλύθηκαν ανέρχεται σε 3,7 (μ.ο.), υποδηλώνοντας συνεχή υψηλή πίεση για μεταρρυθμίσεις.
Ελλάδα: Σε σταθερή βάση αλλά…
Η Ελλάδα, που επί μια δεκαετία, βρέθηκε στα όρια της οικονομικής ασφυξίας, έχει να αντιμετωπίσει σοβαρές προκλήσεις. Ο ελληνικός λαός που «μάτωσε» για να ξεπεράσει την οικονομική κρίση κατάφερε να αναχαιτίσει πρόσκαιρα την πίεση με το ελληνικό συνταξιοδοτικό σύστημα, σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης, να βρίσκεται σε σταθερή βάση. Αυτό αποτυπώνεται στην ισχυρή βαθμολογία του 2,9 στον πυλώνα της βιωσιμότητας (συνολική βαθμολογία: 3,5). Ωστόσο, το αδύναμο σημείο παραμένει η δημογραφική προοπτική, η οποία επιδεινώνεται ραγδαία.
Ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων αναμένεται να αυξηθεί από 38% σε 65% μέσα στα επόμενα 25 χρόνια, κατατάσσοντας την Ελλάδα στις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά. Άλλα σημεία προβληματισμού, που απαιτούν αντιμετώπιση, περιλαμβάνουν: το χάσμα εμπιστοσύνης και τις ανισότητες, το υψηλό δημόσιο χρέος, τα χαμηλά επίπεδα ιδιωτικών αποταμιεύσεων και τις περιορισμένες επαγγελματικές ευκαιρίες για εργαζόμενους μεγαλύτερης ηλικίας.
Το δημογραφικό πράγματι αποτελεί ένα μεγάλο «πονοκέφαλο» κάτι που αναδεικνύουν και τα νούμερα με την αναλογία συνταξιούχων – ασφαλισμένων να είναι σήμερα 1 προς 1,66 και σε 15 χρόνια, αναμένεται να υποχωρήσει στο 1,25. Αυτό σημαίνει ότι, ενώ σήμερα για κάθε 100 συνταξιούχους υπάρχουν 166 ασφαλισμένοι να τους συντηρούν με τις εισφορές τους, το 2040 σε κάθε 100 συνταξιούχους θα αναλογούν μόνο 125 ασφαλισμένοι για την πληρωμή των συντάξεών τους.
Ο ελληνικός λαός «μάτωσε» για να ξεπεράσει την οικονομική κρίση
Συνταξιοδοτικό χάσμα αποταμίευσης
Στην Ευρώπη των «27» μια μικρή ομάδα χωρών, όπως η Δανία, η Ολλανδία και η Σουηδία, παρουσιάζει στοιχεία που θα λέγαμε πως έχουν καλές προοπτικές για το συνταξιοδοτικό της μέλλον, καθώς έθεσαν έγκαιρα τις βάσεις για τη βιωσιμότητα, υιοθετώντας κεφαλαιοποιητικά συστήματα.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Allianz, το συνταξιοδοτικό χάσμα αποταμίευσης για τις νεότερες γενιές στην ευρωζώνη ανέρχεται σε περίπου 350 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως κατά μέσο όρο. Αυτό το κενό μπορεί να γεφυρωθεί, εφόσον το ποσοστό αποταμίευσης αυξηθεί κατά 25%. «Η Generation X χρειάζεται να αποταμιεύει περισσότερο, ώστε να εξασφαλίσει το επιθυμητό επίπεδο διαβίωσης κατά τη συνταξιοδότηση, αυτό είναι αδιαμφισβήτητο», δήλωσε ο Ludovic Subran, Chief Economist της Allianz. «Ωστόσο, δεν πρέπει να επικεντρωνόμαστε μόνο στην πλευρά των νοικοκυριών και της αποταμίευσής τους. Είναι κρίσιμο να εξετάζουμε τη συνταξιοδοτική ασφάλεια και την ανάπτυξη των κεφαλαιαγορών ταυτόχρονα. Οι συνταξιοδοτικές αποταμιεύσεις πρέπει να επενδύονται αποδοτικά στην καινοτομία και τη μελλοντική ανάπτυξη. Αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος για να ξεπεράσουμε τις προκλήσεις που δημιουργεί η δημογραφική αλλαγή – αλλά και η κλιματική αλλαγή. Σε αυτόν τον τομέα, η Ευρώπη εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικές ελλείψεις», λέει.
Οι συνταξιοδοτικές αποταμιεύσεις πρέπει να επενδύονται αποδοτικά
Η πρόταση της Morgan Stanley
Με τα σημάδια να μην είναι ενθαρρυντικά, ως «φάρμακο» στο δημογραφικό πρόβλημα η Morgan Stanley εξετάζει μια σειρά από σενάρια, προτείνοντας λύσεις που όπως παραδέχεται δεν είναι ούτε εύκολες ούτε ευχάριστες. Για την ακρίβεια, τουλάχιστον δύο από τα μέτρα που προτείνονται αποτελώντας τη γνωστή νεοφιλελεύθερη συνταγή είναι: Η αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης και η αύξηση των ωρών απασχόλησης.