Η ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου ακούγεται ωραία. Αλλά η 14η Φεβρουαρίου είναι ένα κλασικό παράδειγμα αυτού που οι άνθρωποι που μελετούν τέτοια φαινόμενα αποκαλούν «καλοπροαίρετο σεξισμό».
Τι είναι ο καλοπροαίρετος σεξισμός;
Ο όρος επινοήθηκε από τους ψυχολόγους Πίτερ Γκλικ και Σούζαν Φισκ, οι οποίοι τον ορίζουν ως «έναν υποκειμενικά θετικό προσανατολισμό προστασίας, εξιδανίκευσης και στοργής προς τις γυναίκες, ο οποίος, όπως και ο εχθρικός σεξισμός, χρησιμεύει για να δικαιολογήσει την υποδεέστερη θέση των γυναικών έναντι των ανδρών», σύμφωνα με το Prospect Magazine.
Συγκρίνετε, για παράδειγμα, την πεποίθηση ότι οι γυναίκες είναι λιγότερο ικανές από τους άνδρες σε επαγγελματικό επίπεδο (εχθρικός σεξισμός) με την πεποίθηση ότι οι γυναίκες έχουν μητρικό ένστικτο, ένα φυσικό ταλέντο για τη φροντίδα των παιδιών (καλοπροαίρετος σεξισμός).
Το ένα ακούγεται σαν προσβολή, ενώ το άλλο σαν κομπλιμέντο, αλλά και τα δύο έχουν ως αποτέλεσμα να υποδηλώνουν ότι η δικαιωματική θέση της γυναίκας είναι στο σπίτι.
Οι γυναίκες μπορούν να αντιληφθούν τον «καλοπροαίρετο σεξισμό» που υπάρχει παντού γύρω τους ακούγοντας επανειλημμένα ότι είναι πιο ευγενικές ή ότι έχουν καλύτερες κοινωνικές δεξιότητες από τους άνδρες, μέχρι το να τους λένε ότι η εμφάνισή τους τους δίνει πλεονέκτημα σε ορισμένα επαγγέλματα.
Καθώς αυτές οι πεποιθήσεις είναι φαινομενικά θετικές απέναντι στις γυναίκες, μπορεί να είναι πιο διαδεδομένες ή να θεωρούνται πιο αποδεκτές από συμπεριφορές που είναι ανοιχτά εχθρικές.
Επιπλέον, συχνά συνοδεύονται από φαινομενικά αρνητικές πεποιθήσεις για τους άνδρες – οι άνδρες μπορεί να είναι καλοί στις επιχειρήσεις και στα μηχανικά πράγματα, λένε αυτοί οι καλοπροαίρετοι σεξιστές, αλλά είναι άχρηστοι στη διαχείριση ενός νοικοκυριού, στη διαχείριση συναισθημάτων ή σε οτιδήποτε αφορά τη μόδα.
Τέτοιες ιδέες είναι «προσβλητικές» για τους άνδρες, αλλά υποστηρίζονται επίσης από παραδοσιακές πεποιθήσεις σχετικά με τις υποτιθέμενες φυσικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών, οι οποίες καταλήγουν σε παρωχημένες και βλαπτικές κατασκευές του φύλου.
Είναι ο ιππότης σεξιστής;
Ο ιπποτισμός είναι μια εκδήλωση αυτού του φαινομένου, εξ ου και συχνά υπάρχει σύγχυση γύρω απ’ αυτόν.
Είναι μια ευγενική χειρονομία για έναν άνδρα να τραβήξει την καρέκλα μιας γυναίκας ή να της κρατήσει μια πόρτα ανοιχτή, αλλά βασίζεται επίσης σε υποθέσεις σχετικά με τους ρόλους των φύλων που θα μπορούσαμε να αποφύγουμε.
Αυτό συμβαίνει την Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, φέτος, όπως και κάθε άλλη χρονιά, όταν οι άντρες θα γευματίζουν και κερνάνε τις γυναίκες που αγαπούν και τους δίνουν τριαντάφυλλα, κοσμήματα και ευχετήριες κάρτες σε σχήμα καρδιάς.
Αυτός είναι ο κίνδυνος του καλοπροαίρετου σεξισμού: η ημέρα μπορεί να είναι γεμάτη από καλές προθέσεις, και μπορεί να την απολαμβάνουν και να την περιμένουν πολλές γυναίκες, αλλά παρόλα αυτά είναι χτισμένη πάνω σε ανεπιθύμητες βάσεις που τελικά δεν ωφελούν τις γυναίκες.
Το πρόβλημα είναι ότι αυτά τα θεμέλια καλύπτονται από μια φιλική πρόσοψη.
Η γυναίκα ως είδωλο
Δεν είναι τυχαίο ότι πολλές από τις παραδόσεις που συνδέονται με την Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου χρονολογούνται από εποχές που ήταν λιγότερο ευνοϊκές για τις γυναίκες.
Υπάρχει μια μακρά παράδοση των ερωτευμένων ανδρών που εξιδανικεύουν το γυναίκειο αντικείμενο του πόθου τους.
Στον αυλικό έρωτα του Μεσαίωνα, κατά τον οποίο οι άνδρες φλέρταραν τις δεσποινίδες με ποιήματα, τραγούδια και δώρα.
Αλλά αυτή η παράδοση δεν είναι απαραίτητα προς το συμφέρον των γυναικών: τις λατρεύουν επειδή θεωρούνται θεμελιωδώς διαφορετικές από τους άνδρες – και τις αποθεώνουν για την εκπλήρωση ενός γυναικείου ειφώλου, των χαρακτηριστικών που αναμένεται να έχουν λόγω του φύλου τους.
Άλλες περιθωριοποιημένες ομάδες είναι επίσης εξοικειωμένες με το φαινόμενο των καλοπροαίρετων διακρίσεων. Θετικά στερεότυπα όπως «οι μαύροι είναι καλοί στα σπορ» θεωρούνται συχνά αβλαβή ή ακόμη και κολακευτικά, σε αντίθεση με πιο αρνητικά στερεότυπα που θεωρούνται επιζήμια. Για το λόγο αυτό, αυτό το είδος διακρίσεων μπορεί να είναι το πιο δύσκολο να αντιμετωπιστεί.
Είναι η πατριαρχία, ανόητε!
Όπως συμβαίνει με πολλά πράγματα, η Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου -μια γιορτή της αγάπης- δεν χρειάζεται να είναι σεξιστική: είναι το κοινωνικό μας πλαίσιο που την καθιστά έτσι.
Και προς αποφυγή παρεξηγήσεων ακριβώς εκεί είναι το πρόβλημα.
Κοινωνικό και όχι προσωπικό και σκοπούμενο από κάθε άντρα που παίρνει λουλούδια στην κοπέλα του.
Αλλά δυστυχώς ο σεξισμός είναι μία εσωτερικευμένη κοινωνική διεργασία που ενυπάρχει μέσα σε όλους μας, σε κάποιο βαθμό, είτε το θέλουμε είτε όχι.
Σίγουρα η Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου μπορεί να φαίνεται ωραία, αλλά η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για σεξισμό που απλά προσφέρεται με χαμόγελο.