Αν η λέξη-μπαμπούλας της περασμένης χρονιάς, ιδίως στα στόματα των νεολαϊκιστών δεξιών πολιτικών, ήταν το woke και οι παραφυάδες του, στο στόχαστρο της αντι-woke εκστρατείας το 2025 είναι η DEI. Δεν πρόκειται για τη ΔΕΗ στα λατινικά, αλλά για το ακρωνύμιο Diversity – Equity (ή Equality) – Inclusion, Διαφορετικότητα- Ισότητα -Συμπερίληψη.
Το σύνθημα έδωσε ο νέος πλανητάρχης, ο οποίος από την πρώτη ημέρα ανάληψης των καθηκόντων του υπέγραψε εκτελεστικό διάταγμα, με στόχο την κατάργηση όλων των προγραμμάτων διαφορετικότητας και ένταξης της ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Το διάταγμα αναφερόταν στην κατάργηση της DEI μόνο στις κρατικές υπηρεσίες, αλλά ο ίδιος στη συνέχεια δήλωσε ότι θα επεκταθεί και σε ιδιωτικές επιχειρήσεις που συναλλάσονται με το δημόσιο.
Η κυβέρνηση Τραμπ στοχεύει επίσης στην κατάργηση των λεγόμενων «θετικών διακρίσεων» (affirmative action) στις δημόσιες συμβάσεις, ποσοστώσεις που αφορούν τη συμπερίληψη γυναικών και μειονοτήτων. Επιπλέον, διέταξε να τεθούν σε άδεια μετ’ αποδοχών όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι που απασχολούνται σε υπηρεσίες DEI – όπως έκανε με την USAID.
Η συνέχεια δόθηκε μέσω του τηλε-διαγγέλματος στο Νταβός. «Η κυβέρνησή μου έχει λάβει μέτρα για να καταργήσει όλες τις ανοησίες που αφορούν τη διαφορετικότητα, την ισότητα και τη συμπερίληψη, και προκαλούν διακρίσεις. Η Αμερική θα γίνει και πάλι μια χώρα που θα βασίζεται στην αξία της», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Τραμπ.
Aντι-DEI παράκρουση
Το αποκορύφωμα της αντι-DEI παράκρουσης έφτασε μετά το πολύνεκρο αεροπορικό δυστύχημα στην Ουάσιγκτον, στις 30 Ιανουάριου. Ο Τραμπ κατηγόρησε ως υπαίτιους, τις «πολιτικές DEI της Ομοσπονδιακής Διοίκησης Αεροπορίας». Τη σκυτάλη πήρε ο αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς, λέγοντας ότι λόγω DEI δεν γίνονται αξιοκρατικές προσλήψεις ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας, αντιθέτως γίνονται διακρίσεις εις βάρος των λευκών Αμερικανών.
Από την αρχή της χρονιάς, μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις, γίγαντες της Βig Tech και αλυσίδες λιανεμπορίου, κόβουν προγράμματα DEI. Μεταξύ άλλων αποχαιρετούν τη DEI η Amazon, η Μeta, και πολυκαταστήματα όπως η Walmart και τα Τarget.
Στον χορό μπήκε, έστω απρόθυμα η Google, η οποία ανακοίνωσε ότι θα σταματήσει τις πολιτικές DEI στις προσλήψεις, ευθυγραμμιζόμενη με το διάταγμα του Τραμπ που υποχρεώνει επιχειρήσεις που έχουν συμβάσεις με την κυβέρνηση των ΗΠΑ να εγκαταλείψουν παρόμοιες πρακτικές.
Τι σημαίνει η αντι-DEI εκστρατεία για την Ευρώπη
Τι επιφυλάσσει αυτή η αλλαγή ατζέντας για τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού; Θα μπορούσε η Ευρώπη, στα πρότυπα των «ανταποδοτικών δασμών» να υιοθετήσει πολιτικές αντί-DEI ή να κάνει υποχωρήσεις από τις αρχές της μη διάκρισης, που ισχύουν θεωρητικά για τους εργαζόμενους σύμφωνα με το κοινοτικό δίκαιο; Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα πρέπει πρώτα να διευκρινιστεί τι ακριβώς σημαίνει DEI στις πολιτικές απασχόλησης, πώς και αν εφαρμόζεται στην πράξη.
Τι είναι αυτό που το λένε DEI;
Η DEI δεν είναι παρά ένας «όρος ομπρέλα», που περιλαμβάνει «πολλά προγράμματα που ενθαρρύνουν έναν υγιή εργασιακό χώρο», δηλώνει σε σχετικό ρεπορτάζ του Euronews o Ντιμίταρ Μαρκόφ, διευθυντής του νομικού τμήματος στο Κέντρο για τη Μελέτη της Δημοκρατίας (Center for the Study of Democracy), ενός πανευρωπαϊκού ιδρύματος με έδρα τη Σόφια.
Αντίστοιχα, η Γερμανίδα Όλια Γιονγκέριους, διαπιστευμένη σύμβουλος επιχειρήσεων σε θέματα ισότητας και συμπερίληψης, υποστηρίζει ότι οι πολιτικές DEI απλώς διασφαλίζουν ότι όλες οι διαδικασίες σε μια εταιρεία, από τις προσλήψεις ως τις προαγωγές, θα αξιολογούν υποψήφιους και εργαζόμενους με βάση αξιοκρατικά κριτήρια και όχι εξωτερικούς παράγοντες, όπως η φυλή, η εθνικότητα και το χρώμα.
«Χάρτα διαφορετικότητας»
Αν και δεν υπάρχουν υποχρεωτικά προγράμματα DEI στην Ευρώπη, οι επιχειρήσεις ενθαρρύνονται να ακολουθούν πολιτικές συμπερίληψης. Επίσης η Κομισιόν έχει υιοθετήσει στρατηγικές για την ισότητα των φύλων, κατά του ρατσισμού, υπέρ των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+ και των ΑμεΑ, οι οποίες «τέμνονται με τις πολιτικές DEI» δηλώνει ο σύμβουλος του Κέντρου για τη Μελέτη της Δημοκρατίας.
Επίσης, με πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, πολλές χώρες, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, έχουν θεσπίσει τις λεγόμενες «Xάρτες Διαφορετικότητας» (Diversity Charters). Πρόκειται για εθελοντικές συμφωνίες, τις οποίες συνυπογράφουν με τα κατά τόπους παραρτήματα της «Χάρτας Διαφορετικότητας» εταιρείες του ιδιωτικού τομέα και δημόσιοι φορείς. Οι επιχειρήσεις δεσμεύονται να προωθούν πρακτικές που προάγουν την ισότητα και τον σεβασμό στη διαφορετικότητα στο εργασιακό περιβάλλον. Την «Χάρτα Διαφορετικότητας» στην Ελλάδα έχουν υπογράψει δεκάδες μεγάλες επιχειρήσεις, από όλους τους κλάδους της οικονομίας, ΔΕΚΟ και φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Πρωτοπόρος η Γαλλία
Η πρώτη «Χάρτα Διαφορετικότητας» στην Ευρώπη θεσπίστηκε στη Γαλλία το 2004. Έκτοτε την έχουν υπογράψει πάνω από 3.200 επιχειρήσεις, οι οποίες δεσμεύονται να εφαρμόζουν πολιτικές DΕΙ στις προσλήψεις και να παρουσιάζουν εκθέσεις με μετρήσιμα στοιχεία για το τι έχουν κάνει για να ενθαρρύνουν τη διαφορετικότητα στον εργασιακό χώρο.
Η κάθε χώρα πάντως έχει διαφορετικές πολιτικές για την DEI. Για παράδειγμα στη Γερμανία η DEI αφορά κυρίως το φύλο και τα ΑμεΑ και όχι την εθνικότητα, αφού είναι παράνομη η συλλογή σχετικών τοιχείων. Υπάρχουν ωστόσο νόμοι που σχετίζονται με την DEI, όπως η υποχρέωση των μεγαλύτερων επιχειρήσεων να περιλαμβάνουν τουλάχιστον μία γυναίκα στα Διοικητικά τους Συμβούλια. Αντίστοιχη νομοθεσία ψηφίστηκε πρόσφατα και στην Ελλάδα, για τις ανώνυμες εταιρείες και τις ΔΕΚΟ, με υποχρέωση το 25% ως 33% των μελών του Δ.Σ. να είναι γυναίκες.
Συνήθως πολιτικές DEI εφαρμόζουν οι μεγάλες και πολύ μεγάλες επιχειρήσεις, των 500 ατόμων και πάνω, ιδίως σε τομείς αιχμής, στις τεχνολογίες πληροφορίας και επικοινωνίας (ΙCT). Ωστόσο, παρά τις νομικές διατάξεις ή τις εθελοντικές συμφωνίες, πρόσφατες έρευνες συμβουλευτικών εταιρειών – όπως η Deloitte – βρήκαν ότι μόλις το 7% των επιχειρήσεων στην Ευρώπη έχει καταφέρει να οικοδομήσει στην πράξη μια κουλτούρα διαφορετικότητας και συμπερίληψης στο εργασιακό περιβάλλον.
Τι ισχύει στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, η ενθάρρυνση της κουλτούρας διαφορετικότητας, ισότητας και συμπερίληψης δεν φαίνεται να είναι στην κορυφή της ατζέντας των εργοδοτών. Όπως αποτυπώνεται σε πρόσφατη παγκόσμια έρευνα για τις τάσεις στην αγορά εργασίας (Workmonitor 2025), μόνο το 35% των εργαζομένων στη χώρα μας πιστεύουν ότι ο εργοδότης τους λαμβάνει επαρκεί μέτρα για να ενθαρρύνει την ευδοκίμηση όλων των εργαζομένων, έναντι 49% διεθνώς. Οι εφτά στους δέκα θεωρούν ότι η επιχείρηση δεν κάνει αρκετά για να προωθήσει την ισότητα στην εργασία – έναντι 59% διεθνώς.
Η DEΙ ως βιτρίνα
Η DEI φαίνεται ωραία στις εκθέσεις κοινωνικού αποτυπώματος των επιχειρήσεων, ώστε να είναι επιλέξιμες για δάνεια και ελκυστικές για τους επενδυτές που μετράνε τους δείκτες ΕSG (Περιβάλλον-Κοινωνία-Διακυβέρνηση). Όμως σε πολλές περιπτώσεις λειτουργεί ως βιτρίνα ή εταιρικό «ξέπλυμα». Σε αυτή την αντίφαση πατάνε ο Τραμπ και οι ομοϊδεάτες του, επιχειρώντας να ξεμπερδέψουν ακόμα και με τα προσχήματα της ισότητας στην εργασία.