Ενώ στην Ευρώπη πολλοί ηγέτες, όντας εξοργισμένοι με την διαφορετική στάση των ΗΠΑ στο Ουκρανικό και όχι μόνο, κάνουν λόγο για ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας και αυτονόμηση της αμυντικής βιομηχανίας, η Ελλάδα δεν να συμμερίζεται αυτόν τον βολονταρισμό. Ίσως αυτό να οφείλειται σε μια ελληνική διπλωματική παράδοση.
Μιλώντας πρόσφατα στο «Thessaloniki Summit 2025», ο Έλληνας πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, δήλωσε πως «Πρέπει να συνεχίσουμε να συνομιλούμε με τις ΗΠΑ. Δεν μπορούμε αυτή την στιγμή να ισχυριστούμε ότι μέσα σε ένα-δύο χρόνια η Ευρώπη μπορεί να υποκαταστήσει τις ΗΠΑ ως μια αμυντική δύναμη η οποία μπορεί να προβάλλει τέτοια αποτρεπτική ισχύ ώστε να υποκαταστήσει τις ΗΠΑ και τον ρόλο που παίζουν μέσα στο ΝΑΤΟ. Πρέπει να είμαστε ρεαλιστές σε αυτά στα οποία μπορούμε να προσβλέπουμε» συμπλήρωσε.
Πολλά χρόνια πριν, όταν η Ελλάδα αδημονούσε με μπει στην ΕΟΚ -σημερινή ΕΕ- ο τότε ισχυρός άνδρας της ελληνικής διπλωματίας Βύρων Θεοδωρόπουλος, δεν συμμεριζόταν κάποιες φωνές περί αποστασιοποίησης της ΕΟΚ από το αμερικανικό άρμα.
«Δεν ανήκω σε εκείνους που βλέπουν την Κοινοτική Ευρώπη σαν μια υπερδύναμη του μέλλοντος που θα εξισορροπεί την παγκόσμια κατάσταση ανάμεσα στις ΗΠΑ, τη Ρωσία ή την Κίνα» έλεγε ο Βύρων Θεοδωρόπουλος το 1980.
«Είμαστε πολύ μακριά, ακόμα, από μια τέτοια δυνατότητα και δεν ξέρω αν η Ευρώπη θα την φτάσει ποτέ ή αν θα τη θελήσει καν. Γιατί αυτό θα έχει σαν προϋπόθεση την δημιουργία αυτοτελούς ευρωπαϊκής αμύνης σε κλίμακα πυρηνικής ισοπαλίας με τις άλλες υπερδυνάμεις». 45 χρόνια μετά, φαίνεται πως ο Έλληνας διπλωμάτης δεν είχε και τόσο άδικο.
Γκάφα
«Δεν έχουμε κανένα πρόβλημα να ομολογήσουμε ότι είμαστε έντονα προσανατολισμένοι προς τον δυτικό κόσμο» έλεγε ο Τάκης Λαμπρίας, στενός συνεργάτης του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή.
«Και ο κ. Καραμανλής τόνισε ότι όταν μιλάμε για την Ευρώπη μιλάμε για μια Ατλαντική Ευρώπη» κατέληγε, ευθυγραμμιζόμενος με την ευρωατλαντική γραμμή Κίσινγκερ για τον οποίο η ΕΟΚ δεν ήταν ένας «στόχος αυτός καθ’ αυτός, αλλά ένα μέσο για την ισχυροποίηση της Δύσης».
Ο ισχυρός ειρμός της ελληνικής σκέψης φαίνεται και από τις ατυχείς δηλώσεις του τότε υπουργού Γιώργου Κοντογιώργη. Σε συνέντευξή του το 1977, αναφερόταν στην ανάγκη να απαγκιστρωθεί η Ελλάδα από την κηδεμονία των ΗΠΑ μέσω της ένταξης στην ΕΟΚ. Όταν η φιλοαμερικανική εφημερίδα Ελεύθερος Κόσμος τον έκανε πρωτοσέλιδο κατηγορώντας τον για τη στρατηγική επιλογή που κάνει υπέρ της ΕΟΚ και ενάντια στις ΗΠΑ, κατάλαβε ότι έκανε γκάφα. Αμέσως, ο Κοντογιώργης, με επιστολή του ανακάλεσε, εξηγώντας απολογητικά πως δεν είχε πει όσα του καταλογίζουν και πάντως δεν το εννοούσε.
«Μέλος» της ΕΕ οι… ΗΠΑ
Η αμερικανική προστασία θεωρούνταν πάντα αναγκαία από τη Νέα Δημοκρατία παρά την ρητορική της περί απαλλαγής από προστάτες μετά την ένταξη. Οι Αμερικανοί γνώριζαν πάρα πολύ καλά ότι τα ελληνοτουρκικά θα κρατούσαν τον Καραμανλή δέσμιο των ΗΠΑ. Ο Θεοδωρόπουλος δεν θα μπορούσε να παρεκκλίνει από τον Αμερικανό υφυπουργό Εξωτερικών Richard Burt που αρχές της δεκαετίας του 1980 έλεγε ότι η ΕΟΚ «δεν έχει και δεν προβλέπει να αποκτήσει ανεξάρτητη αμυντική δυνατότητα».
Πράγματι, οι Ευρωπαίοι δεν μπορούσαν και ούτε ήθελαν να προκαλέσουν την Ουάσινγκτον στα ζητήματα ασφάλειας. Γι’ αυτό και πρότειναν τα ζητήματα άμυνας να συζητιούνται σε επίπεδο ευρωαμερικανικών σχέσεων και εκείνα της οικονομίας και εμπορίου να έχουν μια καθαρά ενδοευρωπαϊκή διαχείριση. Οι Αμερικανοί αναμφίβολα κατάφεραν να καταστούν κατά κάποιο τρόπο το δέκατο μέλος της Κοινότητας σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής. Φαίνεται ότι το μοτίβο αντέχει στον χρόνο.
Το πιο άσχημο ήταν η παρατήρηση του ο υφυπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Jean-François Deniau: «Η λογική και το συμφέρον των Αμερικανών υπαγορεύει στην Ουάσινγκτον την εφαρμογή του παλαιού ρωμαϊκού νόμου, που απαγόρευε κάθε συμμαχία μεταξύ των συμμάχων της Ρώμης». Οπότε, μήπως η ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ ενοχλούσε τους Αμερικανούς;
Με πληροφορίες από το Ελλάς-ΕΟΚ: Εμπιστευτικό, εκ. Ποιότητα, 2022