Μια πρόσφατη δημοσίευση Κινέζων ερευνητών εγείρει φόβους ότι θα μπορούσε να ξεσπάσει μια πανδημία, καθώς η Δρ. Jing Chen και οι συνάδελφοί της στο γνωστό Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν στην Κίνα παρουσίασαν δεδομένα σύμφωνα τα οποία ένας ιός με πανδημικό δυναμικό φιλοξενείται στις νυχτερίδες του γένους Pipistrellus.
Ο νέος ιός ονομάζεται HKU5-CoV-2, είναι συγγενέστερος γενετικά με τον ιό MERS και είχε απομονωθεί από νυχτερίδες το 2014.
Η επόμενη πανδημία θα δοκιμάσει ξανά τις αντοχές του παγκόσμιου συστήματος υγείας
Σύμφωνα με το άρθρο των κινέζων επιστημόνων, ο ιός αυτός χρησιμοποιεί την ίδια «πύλη» για να εισέλθει στα ανθρώπινα κύτταρα με τον ιό SARS-CoV-2, πράγμα που σημαίνει ότι δοθείσης της ευκαιρίας θα μπορούσε να μολύνει ανθρώπους. Για την ακρίβεια, ο ιός χρησιμοποιεί την πρωτεΐνη που ονομάζεται ACE2 για να μπει στα ανθρώπινα κύτταρα.
Μελετώντας την δυναμική του, σε αυστηρές συνθήκες ασφαλείας, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι μπορεί όντως να μολύνει κύτταρα του ανθρωπίνου εντέρου και των αεραγωγών, αλλά δεν εισέρχεται στα ανθρώπινα κύτταρα με την ίδια ευκολία που εισέρχεται ο SARS-CoV-2.
Είμαστε σωστά προετοιμασμένοι;
Ο Γενικός Διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), Δρ. Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους, έχει επανειλημμένα τονίσει ότι είναι θέμα χρόνου η εκδήλωση μιας νέας πανδημίας. Ο οργανισμός παρακολουθεί στενά μια σειρά από ιούς υψηλού κινδύνου, όπως η γρίπη των πτηνών (H5N1), ο ιός Nipah, καθώς και νέες μεταλλάξεις του SARS-CoV-2, ενώ εστιάζει και σε πρωτοεμφανιζόμενα παθογόνα που θα μπορούσαν να προκαλέσουν παγκόσμια κρίση.
Η οικονομική αστάθεια και ο πληθωρισμός περιορίζουν τους κρατικούς προϋπολογισμούς για την υγειονομική προετοιμασία.
Ο ΠΟΥ έχει χαρακτηρίσει την πιθανή μελλοντική πανδημία ως «Disease X», έναν όρο που χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα άγνωστο παθογόνο με πανδημικό δυναμικό. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η κλιματική αλλαγή, η αποψίλωση των δασών και η αυξανόμενη αλληλεπίδραση ανθρώπων και άγριας ζωής αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης νέων ζωονοσογόνων ασθενειών.
Διδαχθήκαμε από την COVID-19;
Η πανδημία της COVID-19 αποκάλυψε τις αδυναμίες των παγκόσμιων υγειονομικών συστημάτων, αλλά παράλληλα οδήγησε και σε ορισμένες βελτιώσεις:
- Ταχύτερη ανάπτυξη εμβολίων: Η τεχνολογία mRNA επέτρεψε τη δημιουργία εμβολίων σε πρωτόγνωρο χρόνο, κάτι που αναμένεται να επιταχυνθεί περαιτέρω στο μέλλον.
- Ενίσχυση των υγειονομικών υποδομών: Πολλές χώρες αύξησαν τη χρηματοδότηση στα συστήματα δημόσιας υγείας, αν και η πρόοδος δεν είναι ομοιόμορφη.
- Διεθνής συνεργασία: Αν και υπήρξαν εντάσεις, η COVID-19 ώθησε στη δημιουργία καλύτερων μηχανισμών ανταλλαγής δεδομένων και στρατηγικών διαχείρισης πανδημιών.
Παρόλα αυτά, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά εμπόδια:
- Ανισότητες στην πρόσβαση στα εμβόλια και τις θεραπείες.
- Κόπωση του παγκόσμιου συστήματος υγείας, με ελλείψεις σε προσωπικό και υποδομές.
- Διάδοση παραπληροφόρησης, που συνεχίζει να υπονομεύει τις εμβολιαστικές εκστρατείες και την εμπιστοσύνη στη δημόσια υγεία.
Διαθέτουμε τα κατάλληλα εφόδια;
Η ετοιμότητα για μια νέα πανδημία είναι άνιση σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι ανεπτυγμένες χώρες έχουν βελτιώσει τη δυνατότητα ανίχνευσης και αντίδρασης, ενώ πολλές αναπτυσσόμενες χώρες εξακολουθούν να έχουν σοβαρά κενά στις υγειονομικές τους δομές.
Το 2023, ο ΠΟΥ και η G20 προώθησαν τη δημιουργία ενός Παγκόσμιου Ταμείου για την Αντιμετώπιση Πανδημιών, με στόχο τη χρηματοδότηση μέτρων πρόληψης και ταχείας απόκρισης. Ωστόσο, ειδικοί επισημαίνουν ότι η πολιτική βούληση για μακροπρόθεσμες επενδύσεις στη δημόσια υγεία εξασθενεί όσο απομακρύνεται η μνήμη της COVID-19.
Εκτός από τους υγειονομικούς κινδύνους, η διαχείριση μιας νέας πανδημίας επηρεάζεται και από τις γεωπολιτικές εξελίξεις. Η αυξημένη ένταση μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, όπως ΗΠΑ-Κίνα-Ρωσία, μπορεί να επιβραδύνει την ανταλλαγή επιστημονικών δεδομένων και τη συνεργασία σε κρίσιμες στιγμές. Επιπλέον, η οικονομική αστάθεια και ο πληθωρισμός περιορίζουν τους κρατικούς προϋπολογισμούς για την υγειονομική προετοιμασία.
Η ανθρωπότητα είναι πιο προετοιμασμένη από ό,τι στο παρελθόν, αλλά η επόμενη πανδημία θα δοκιμάσει ξανά τις αντοχές του παγκόσμιου συστήματος υγείας. Χρειάζεται συνεχής επένδυση στην πρόληψη, συνεργασία μεταξύ χωρών και επαγρύπνηση για νέες υγειονομικές απειλές. Η ιστορία έχει δείξει ότι οι πανδημίες δεν είναι θέμα «αν», αλλά «πότε». Το ερώτημα είναι: θα είμαστε πραγματικά έτοιμοι όταν συμβεί;