Η αλλαγή πολιτικής του Ντόναλντ Τραμπ σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία και την προσέγγιση του Βλαντίμιρ Πούτιν έχει πιάσει τους Ευρωπαίους ηγέτες στον ύπνο.
Οι ΗΠΑ ήταν και είναι η κυρίαρχη στρατιωτική δύναμη στο ΝΑΤΟ
Οι ηγέτες της Ευρώπης έμειναν εμβρόντητοι και από τις τις όχι και τόσο διακριτικές νύξεις ότι οι ΗΠΑ μπορεί να εγκαταλείψουν την υποχρέωσή τους να υπερασπίζονται τους Ευρωπαίους συμμάχους, όπως γράφει το BBC.
Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι δυτικοευρωπαϊκές χώρες ενώθηκαν με τις ΗΠΑ και τον Καναδά για να δημιουργήσουν το ΝΑΤΟ (Οργανισμός Βορειοατλαντικού Συμφώνου) για να αντιμετωπίσουν την τότε Σοβιετική Ένωση.
Το περίφημο Άρθρο 5 της συμμαχίας ορίζει ότι τα μέλη του ΝΑΤΟ θα υπερασπιστούν έναν σύμμαχο που δέχεται επίθεση.
Οι ΗΠΑ είναι εδώ και πολύ καιρό η βασική δύναμη της συμμαχίας, αλλά τώρα τίθενται ανοιχτά ερωτήματα σχετικά με το μέλλον του ΝΑΤΟ – πιο πρόσφατα από τον άνθρωπο που πρόκειται να γίνει καγκελάριος της Γερμανίας. Ο Φρίντριχ Μερτς δήλωσε ότι στόχος του θα ήταν να επιτύχει ανεξαρτησία από τις ΗΠΑ όσον αφορά την ασφάλεια.
«Τα γεγονότα της περασμένης εβδομάδας έδειξαν ότι ο Τραμπ υπονόμευσε το ΝΑΤΟ, υπονόμευσε τον γενικό γραμματέα του και υπονόμευσε το Άρθρο 5 της συλλογικής άμυνας», δήλωσε η Αρμίντα βαν Ράι, επικεφαλής του ευρωπαϊκού προγράμματος στη δεξαμενή σκέψης Chatham House με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο.
«Η ιδέα πίσω από αυτό ήταν η πεποίθηση ‘όλοι για έναν’ και ‘ένας για όλους’ – και αυτό έχει σπάσει», τόνισε.
Ο Ντόναλντ Τραμπ.
Το Άρθρο 5 και η υποχρέωση που απορρέει από αυτό
Αν και η κυβέρνηση Τραμπ δηλώνει ότι δεν αποχωρεί από το ΝΑΤΟ και παραμένει προσηλωμένη στην αμυντική εταιρική σχέση με την Ευρώπη, έχει προειδοποιήσει ότι «δεν θα ανεχθεί πλέον μια ανισόρροπη σχέση που ενθαρρύνει την εξάρτηση».
Ο Τραμπ λέει σταθερά στους Ευρωπαίους συμμάχους να αυξήσουν σημαντικά τις οικονομικές τους συνεισφορές – κάποια στιγμή πέρυσι ενθάρρυνε ανοιχτά τον Πούτιν να εισβάλει σε όσους δεν πλήρωναν τους λογαριασμούς τους.
Αυτό όμως που προκαλεί ανησυχία, λένε οι ειδικοί, είναι ο τρόπος με τον οποίο μεταδίδεται το μήνυμα καθώς μαίνεται ο πόλεμος στην Ουκρανία – η μεγαλύτερη κρίση ασφάλειας για την ήπειρο εδώ και δεκαετίες, όπως σημειώνει το BBC.
Υπό τον Τραμπ, οι ΗΠΑ έχουν αρχίσει να προωθούν ακόμη και τους ρωσικούς στόχους, δήλωσε η αμυντική αναλύτρια του Chatham House, Μίνα Αλάντερ. «Φαίνεται μάλιστα ότι ο Τραμπ άλλαξε ευθέως πλευρά στην ομάδα της Ρωσίας», υποστηρίζει η ίδια.
Σύμφωνα με το BBC, ορισμένες από αυτές τις μετατοπίσεις του Τραμπ περιλαμβάνουν:
- Το πρώτο τηλεφώνημα μεταξύ του Λευκού Οίκου και του Κρεμλίνου μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας πριν από τρία χρόνια
- Συνομιλίες μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας την περασμένη εβδομάδα – από τις οποίες, αν και αποσκοπούσαν στον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, αποκλείστηκαν Ουκρανοί αξιωματούχοι και Ευρωπαίοι σύμμαχοι
- Επιθέσεις στον πρόεδρο της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, τον οποίο ο Τραμπ αποκάλεσε «δικτάτορα»
- Επανάληψη των ψεμάτων του Πούτιν ότι η Ουκρανία ξεκίνησε τον πόλεμο – όχι η Ρωσία
«Αυτός ο πόλεμος είναι πολύ πιο σημαντικός για την Ευρώπη απ’ ό,τι για εμάς – έχουμε έναν μεγάλο, όμορφο ωκεανό ως διαχωρισμό», έχει πει ο Τραμπ.
Οι ΗΠΑ είναι η κυρίαρχη δύναμη στο ΝΑΤΟ
Η διατύπωση του Άρθρου 5 εκλαμβάνεται εδώ και καιρό ως αυτόματη υποχρέωση των κρατών μελών – και κυρίως του στρατού των ΗΠΑ – να προστρέχουν προς υπεράσπιση των άλλων μελών.
Αλλά αυτό δεν σημαίνει πάντα την αποστολή στρατευμάτων.
Για παράδειγμα, αν η Εσθονία δεχόταν εισβολή από τη Ρωσία, οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να στείλουν ένα μόνο αεροπλάνο επιτήρησης προς υποστήριξη και «αυτό θα ανταποκρινόταν στο γράμμα, αν όχι στο πνεύμα του Άρθρου 5», εξήγησε ο Έντουαρντ Άρνολντ, αναλυτής του Royal United Services Institute, μιας δεξαμενής σκέψης για την άμυνα και την ασφάλεια στο Λονδίνο.
«Δεν υπάρχει τίποτα που να υποδηλώνει ότι οι ΗΠΑ πρέπει να διαθέσουν όλες τις δυνάμεις τους», είπε.
«Αλλά η υπόθεση ήταν πάντα ότι αυτό θα συνέβαινε υπό τους προηγούμενους προέδρους των ΗΠΑ, οπότε τώρα ο κόσμος αρχίζει να ανησυχεί», τόνισε.
Οι ΗΠΑ είναι η κυρίαρχη στρατιωτική δύναμη στο ΝΑΤΟ – αναλαμβάνοντας περίπου το 70% των δυνατοτήτων και της διοίκησής του, δήλωσε ο Άρνολντ.
Μαζί με τον απόλυτο αριθμό των στρατιωτών – οι ΗΠΑ έχουν αναπτύξει στην Ευρώπη περισσότερους από 100.000 στρατιώτες – το ΝΑΤΟ έχει βασιστεί στις ΗΠΑ για κομβικές λειτουργίες, όπως ο ανεφοδιασμός αεροσκαφών στον αέρα, η μετακίνηση στρατευμάτων ή προμηθειών μέσω αεροσκαφών και η στρατιωτική κινητικότητα.
Οι ΗΠΑ παρέχουν επίσης το μεγαλύτερο μέρος των πυρηνικών όπλων, καθώς και σημαντικά εργαλεία πληροφοριών, εφοδιασμού και αναγνώρισης.
Και πάντοτε θεωρούνταν αρχηγός της συμμαχίας. Ο Ανώτατος Συμμαχικός Διοικητής για την Ευρώπη – ο κορυφαίος στρατιωτικός ηγέτης στο ΝΑΤΟ – ήταν πάντα Αμερικανός και οι Αμερικανοί κατέχουν τους περισσότερους ανώτερους ρόλους στο ΝΑΤΟ.
Τι θα κάνει τώρα η Ευρώπη;
Οι ΗΠΑ προειδοποίησαν μια δεκαετία πριν από τον Τραμπ ότι η Ευρώπη θα πρέπει να ενισχύσει την άμυνά της.
Υπό τον Τζο Μπάιντεν, οι ΗΠΑ δήλωσαν ότι η ύψιστη προτεραιότητά τους για την ασφάλεια θα είναι η περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού, εν μέσω του ανταγωνισμού τους με την Κίνα, και, ως εκ τούτου, η απομάκρυνση από την Ευρώπη.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία επέστρεψε την προσοχή των ΗΠΑ στην Ευρώπη. Αλλά η κατεύθυνση που έδωσε ο Τραμπ αυτό το τελευταίο δεκαπενθήμερο ώθησε προς μια δραστική επανεξέταση της κατάστασης.
Ο Μερτς δήλωσε μετά τη νίκη του στις γερμανικές εκλογές ότι «απόλυτη προτεραιότητά του θα είναι η ενίσχυση της Ευρώπης το συντομότερο δυνατό, ώστε, βήμα προς βήμα, να μπορέσουμε πραγματικά να επιτύχουμε την ανεξαρτησία μας από τις ΗΠΑ».
Είπε μάλιστα ότι δεν ήταν σίγουρος αν σε μια συνάντηση των ηγετών της συμμαχίας τον Ιούνιο «θα εξακολουθούσαμε να μιλάμε για το ΝΑΤΟ με τη σημερινή του μορφή ή αν θα πρέπει να δημιουργήσουμε μια ανεξάρτητη ευρωπαϊκή αμυντική δύναμη πολύ πιο γρήγορα».
Μόλις αναλάβει τα καθήκοντά του, ο Μερτς θα βρίσκεται στο ευρωπαϊκό Big-3, στο οποίο ανήκουν το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία εκτός από τη Βρετανία.
Ο Φρίντριχ Μερτς.
«Δεν νομίζω ότι υπάρχουν καλές επιλογές για την Ευρώπη αυτή τη στιγμή»
Ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, Σερ Κιρ Στάρμερ μεταβαίνει στην Ουάσινγκτον την Πέμπτη, μετά την επίσκεψη που πραγματοποίησε εκεί τη Δευτέρα ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν.
«Δεν νομίζω ότι υπάρχουν καλές επιλογές για την Ευρώπη αυτή τη στιγμή. Το θέμα είναι περισσότερο να αποφύγουμε τη χειρότερη», δήλωσε ο Άρνολντ.
«Πρόκειται για τον μετριασμό του κινδύνου. Δεν πρόκειται για τη διατήρηση του ΝΑΤΟ με τη σημερινή του μορφή», τόνισε.
Οι Ευρωπαίοι ενεργούν γρήγορα. Η Ελλάδα, η Νορβηγία και άλλες χώρες έχουν εκφράσει ανησυχίες, ενώ η Δανία ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα μια σημαντική αύξηση των αμυντικών δαπανών της, σημειώνει το BBC.
Το Ηνωμένο Βασίλειο ανακοίνωσε επίσης αύξηση την Τρίτη, περικόπτοντας την εξωτερική βοήθεια για να βρει τα επιπλέον 13 δισεκατομμύρια λίρες ετησίως. Ο Κιρ Στάρμερ προειδοποίησε ότι πρόκειται για μια «επώδυνη» επιλογή, αλλά δήλωσε ότι η άμυνα και η ασφάλεια της χώρας προέχει.
Ο κ. Άρνολντ λέει ότι αυτό είναι το τίμημα που θα πρέπει να πληρώσουν οι Ευρωπαίοι, ειδικά επειδή «έχουμε στείλει τόσο πολύ υλικό στην Ουκρανία τώρα, που τα δικά μας αποθέματα έχουν στερέψει αρκετά».
Βλέπουμε τώρα μια «μακροπρόθεσμη αλλαγή» στην παγκόσμια τάξη ασφαλείας, είπε.
«Οι ΗΠΑ δεν είναι ο σύμμαχος που ήταν κάποτε και είναι πολύ, πολύ απίθανο να επιστρέψουν ποτέ σε αυτή την αντίληψη», κατέληξε.