Ο Economist λίγες ώρες πριν από τις εκλογές στις ΗΠΑ επιχειρεί να εξηγήσει «γιατί η μισή Αμερική θα ψηφίσει υπέρ του Ντόναλντ Τραμπ», όπως είναι ο τίτλος άρθρου στο γνωστό μέσο.
Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει καταφέρει να κυριαρχήσει μέσα στο Ρεπουμπλικανικό κόμμα
Αρχικά, τονίζεται ότι πρώην πρόεδρος έχει κυριαρχήσει στην αμερικάνικη δεξιά εδώ και εννιά χρόνια, ενώ μετά από μια δεκαετία έρευνας, πολλοί αναλυτές δεν έχουν εξηγήσει πώς τα έχει καταφέρει.
Ακόμα και μετά τα σκάνδαλα και το χάος που προκλήθηκε στην πρώτη του θητεία, με αποκορύφωμα την προσπάθειά του να κρατηθεί στην εξουσία μετά την απώλεια των εκλογών το 2020, περίπου το ήμισυ του εκλογικού σώματος, δηλαδή περίπου 75 εκατομμύρια Αμερικανοί, θα τον ψηφίσουν αυτή τη φορά.
Στην ανάλυσή του ο Economist επιχειρεί να ξεφύγει από τις συνηθισμένες προσεγγίσεις για το πώς ο Τραμπ διατηρεί τη δύναμή του.
Για την Αριστερά αρχικά ήταν συνηθισμένο να επικεντρώνεται στον ρατσισμό, τον μισογυνισμό και την ξενοφοβία σε συνδυασμό με την παραπληροφόρηση και τα ψέματα σχετικά με το στρατόπεδο του Τραμπ.
Η Χίλαρι Κλίντον είχε δηλώσει, όπως θυμίζει ο Economist, ότι: «θα μπορούσατε να βάλετε τους μισούς από τους υποστηρικτές του Τραμπ σε αυτό που αποκαλώ ‘το καλάθι των αξιοθρήνητων’».
Στη συνέχεια της ανάλυσής του το γνωστό μέσο σημειώνει ότι οι πρώτες εξηγήσεις για τους υποστηρικτές του ήταν απλουστευτικές και υστερικές.
Αφού κατακρίνει την ανάλυση του Μάικλ Άντον που το 2016 είχε μιλήσει για «τις εκλογές της πτήσης 93», μια ξεκάθαρη αναφορά στο αεροπλάνο στο οποίο είχε γίνει αεροπειρατεία την 11η Σεπτεμβρίου του 2001 και έπεσε σε χωράφι στην Πενσιλβάνια μετά από ξεσηκωμό των επιβατών, ο Economist προβάλλει τρία σημεία στα οποία έχει στηριχτεί τα προηγούμενα χρόνια ο Ντόναλντ Τραμπ, σύμφωνα με πιο ψύχραιμες αναλύσεις.
Οι πολιτικοί επιστήμονες επισημαίνουν τη σημασία των θεσμών, οι οικονομολόγοι δίνουν έμφαση στις υλικές συνθήκες και οι κοινωνιολόγοι τονίζουν το πολιτισμικό χάσμα μεταξύ των ελίτ και του αυτοπροσδιοριζόμενου πληθυσμού ως λαός.
Ο Ντόναλντ Τραμπ.
Το ιδιόμορφο πολιτικό σύστημα στις ΗΠΑ
Εκπρόσωποι της πολιτικής επιστήμης θεωρούν ότι ο Ντόναλντ Τραμπ είναι τυχερός ή ικανός και κατάφερε να εκμεταλλευτεί το ιδιόμορφο πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ.
Η εκλογική διαδικασία ωθεί στο να υπάρξει ένα δικομματικό δίπολο. Ο ανοιχτός τρόπος με τον οποίο διεξάγονται οι προκριματικές εκλογές δίνει τη δυνατότητα στα μέλη των κομμάτων να επιλέξουν τον προεδρικό υποψήφιο σε κόντρα με τις εσωκομματικές ελίτ.
Αν μια φράξια είναι καλά οργανωμένη, όπως για παράδειγμα ήταν αυτή του Τραμπ γύρω από το σύνθημα «Να ξανακάνουμε την Αμερική Μεγάλη», τότε μπορεί να τα καταφέρει να πάρει τον έλεγχο, όπως και έγινε στους Ρεπουμπλικανούς.
Σύμφωνα με τον Economist, το ίδιο προσπάθησε να κάνει η λαϊκίστικη αριστερά στους Δημοκρατικούς το 2016 και το 2020 με τους Μπέρνι Σάντερς και Ελίζαμπεθ Γουόρεν, αντίστοιχα, αλλά δεν τα κατάφερε.
Δεν κατάφερε δηλαδή να αποσπάσει την υποστήριξη από το 25-35% του κόμματος, όπως ο Τραμπ στις πρώτες προκριματικές εκλογές των Ρεπουμπλικανών το 2016.
Αν ήμασταν στην Ευρώπη όπου υπάρχουν πολυκομματικά συστήματα, ένα κόμμα με ηγέτη τον Τραμπ θα έμοιαζε με την AfD στη Γερμανία. Θα είχε, δηλαδή, σημαντική εκλογική υποστήριξη, αλλά όχι την πλειοψηφία.
Όμως, επειδή στις ΗΠΑ, το σύστημα είναι δικομματικό, οι άλλες πτέρυγες των Ρεπουμπλικανών συνήψαν ειρήνη με αυτή του Τραμπ. Αυτό εξηγεί σε μεγάλο βαθμό την υποστήριξη που απολαμβάνει ο Τραμπ. Αλλά η συγκεκριμένη προσέγγιση δεν εξηγεί με επαρκή τρόπο το πώς έγινε ο πρώτος από την εποχή του Φράνκλιν Ρούσβελτ που εξασφάλισε τρεις απανωτές φορές το χρίσμα ενός μεγάλου κόμματος.
Η εξήγηση των οικονομολόγων
Η δεύτερη εξήγηση, εκείνη των οικονομολόγων, ρίχνει ίσως φως στο πώς ο Ντόναλντ Τραμπ καταφέρνει να διατηρεί επί τόσα χρόνια την έλξη που ασκεί σε τόσο μεγάλο αριθμό ψηφοφόρων.
Στη διάρκεια της πρώτης του θητείας και μέχρι την πανδημία της Covid-19 η αμερικανική οικονομία τα πήγαινε καλά. Αν και οι ψηφοφόροι δεν ενέκριναν τη διαγωγή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο – ειδικά την έφοδο των οπαδών του στο Καπιτώλιο -, η οργή τους για τον πληθωρισμό και η απαισιοδοξία τους για την πορεία της οικονομίας τούς ώθησαν να απορρίψουν τους κυβερνώντες Δημοκρατικούς προς όφελος του Ρεπουμπλικανού υποψηφίου, σημειώνει ο Economist.
Στο άρθρο τονίζεται ότι κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει μόνο στις ΗΠΑ. Οι ψηφοφόροι, σε χώρες όπως η Βρετανία, η Γαλλία, η Ινδία και η Ιαπωνία (και ίσως τον επόμενο χρόνο σε Καναδά και Γερμανία), ψηφίζουν κατά των κυβερνώντων κομμάτων.
Όμως το ότι η πορεία της οικονομίας ωθεί μεγάλη μερίδα του εκλογικού σώματος στην Αμερική να αλλάξει στρατόπεδο δεν υποστηρίζεται από τα στοιχεία. Από το 1990 έχει διπλασιαστεί το χάσμα στην ανά άτομο παραγωγή μεταξύ του Καναδά, της δυτικής Ευρώπης και της Ιαπωνίας από τη μια πλευρά και των ΗΠΑ από την άλλη.
Η αμερικανική οικονομία, με τις ραγδαίες αυξήσεις στους πραγματικούς μισθούς των φτωχότερων εργαζομένων, είναι αξιοζήλευτη. Το επιχείρημα ότι οι ανισότητες ωθούν τόσο πολλούς να ψηφίσουν τον Τραμπ αντικρούουν τα στοιχεία που δείχνουν πως οι μισθοί αυξάνονται στις «ξεχασμένες» περιοχές των ΗΠΑ, ενώ δεν καταγράφεται αύξηση της εισοδηματικής ανισότητας την τελευταία δεκαετία.
Τι υποστηρίζουν οι κοινωνιολόγοι
Τέλος, ο Economist παρουσιάζει την εξήγηση των κοινωνιολόγων για το φαινόμενο Τραμπ.
Όσο πολωμένη και βαθιά διχασμένη είναι η πολιτική σκηνή στις ΗΠΑ εδώ και δέκα χρόνια, δεν παραμένει στατική. Δεν είναι τόσο τα εισοδήματα ή η φυλή που διχάζουν τους ψηφοφόρους, αλλά όλο και περισσότερο η εκπαίδευση. Οι Δημοκρατικοί προσελκύουν όλο και περισσότερο τους επαγγελματίες μάνατζερ που ζουν στα πλούσια προάστια και θεωρούν αποκρουστικό και ακατάλληλο τον Τραμπ για το ύπατο αξίωμα, ενώ οι εργατικές μάζες – ανάμεσά τους και ένα αυξανόμενο ποσοστό μη λευκών – τον θαυμάζουν που μιλά όπως αυτοί, απευθύνεται σε αυτούς και τους τάζει ένα αξιοπρεπές μέλλον, έστω κι αν γνωρίζουν ότι είναι μάλλον απίθανο να τηρήσει τις υποσχέσεις του.
Επισκεπτόμενος μια περιοχή της Βόρειας Καρολίνας που επλήγη σοβαρά από τις πλημμύρες πριν από μερικές εβδομάδες, ο Τραμπ υποσχέθηκε ότι υπό την κυβέρνησή του κάθε ιδιοκτησία που είχε καταστραφεί θα ξαναχτιστεί, και μάλιστα πιο όμορφα από πριν.
Δεν έχει σημασία ότι ορισμένες από αυτές βρίσκονται σε περιοχές που είναι επίφοβο ότι θα ξαναγίνουν πλημμύρες και έτσι δεν θα ξαναχτιστούν. Ήταν αυτό που ο κόσμος ήθελε να ακούσει.
«Ένεση ελπίδας»
Ένας ομιλητής που καλωσόρισε τον Τραμπ περιέγραψε την επίσκεψή του ως την ένεση ελπίδας που χρειαζόταν ο κόσμος και είπε ότι η επίσκεψή του εγγυάται ότι οι άνθρωποι εκεί δεν θα ξεχαστούν. Για να χρησιμοποιήσουμε τη γλώσσα της ψυχολογίας μαζικής κατανάλωσης (pop psychology), ο Τραμπ κάνει πολλούς Αμερικανούς να αισθάνονται ότι είναι «ορατοί».
Το γεγονός ότι είναι ευτυχής να ντύνεται με τη στολή ενός εργάτη των McDonald’s ή ενός σκουπιδιάρη, παρά το γεγονός ότι έχει πολλά δισεκατομμύρια δολάρια, βοηθά επίσης. Η Καμάλα Χάρις, η οποία στην πραγματικότητα εργάστηκε στα McDonald’s, φαίνεται να ανατριχιάζει με τέτοια πράγματα, γράφει ο Economist.
Σύμφωνα με αυτή την ανάλυση, η κουλτούρα μετράει περισσότερο από τα χρήματα.
Υπό τον Τραμπ, το Ρεπουμπλικανικό κόμμα μοιάζει όλο και περισσότερο αριστερό-εργατικό στα οικονομικά του, υποστηρίζοντας τον προστατευτισμό, τα φορολογικά δώρα για την εργατική τάξη και τη διατήρηση του υπάρχοντος συστήματος δικαιωμάτων, γράφει ο Economist. Για πολλούς Αμερικανούς χωρίς πανεπιστημιακό πτυχίο, οι Δημοκρατικοί φαίνεται ότι δεν τους μιλούν πλέον, αλλά τους υποτιμούν.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, παρά το γεγονός ότι δέχονται βροχή δολαρίων από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση υπό τον πρόεδρο Τζο Μπάιντεν, τα μέλη των βιομηχανικών συνδικάτων της Αμερικής κινούνται φέτος προς τον Τραμπ, υποστηρίζει ο Economist.
Και είναι ο λόγος για τον οποίο η εκστρατεία του Τραμπ εκμεταλλεύτηκε τα σχόλια ενός συγχυσμένου Μπάιντεν πριν από λίγες ημέρες, στα οποία φάνηκε να αποκαλεί τους υποστηρικτές του Τραμπ «σκουπίδια». «Δείτε: Οι Δημοκρατικοί εξακολουθούν να πιστεύουν ότι είστε αξιοθρήνητοι», ήταν το μήνυμά τους.
Οπαδοί του Ντόναλντ Τραμπ σε εκδήλωση στη Βόρεια Καρολίνα.
Σαν να ζουν σε διαφορετική χώρα
Οι Δημοκρατικοί – και πολλά πρώην μέλη της ρεπουμπλικανικής ελίτ – αναρωτιούνται ειλικρινά πώς γίνεται οι υποστηρικτές του Τραμπ να παραβλέπουν τόσο γρήγορα τις προσπάθειές του να ανατρέψει ένα δημοκρατικό εκλογικό αποτέλεσμα ή τις φτωχές επιδόσεις του όταν ήταν πρόεδρος ή την υπονόμευση των δικαιωμάτων στην άμβλωση που σχεδίασε.
Οι υποστηρικτές του Τραμπ θεωρούν αυτές τις επικρίσεις υπερβολικές. Και τις θεωρούν υποκριτικές, επισημαίνοντας ότι το νομικό σύστημα έχει στην πραγματικότητα επιστρατευτεί εναντίον του σε αδικαιολόγητο βαθμό.
Η διαφορά στην κουλτούρα σημαίνει ότι οι Δημοκρατικοί και οι Ρεπουμπλικάνοι είναι σαν να ζουν σε διαφορετική χώρα.
Δεκάδες εκατομμύρια ψηφοφόροι του Τραμπ πιστεύουν (λανθασμένα, λέει ο Economist) ότι η Αμερική βρίσκεται σε ύφεση. Πιστεύουν ότι οι Δημοκρατικοί έφεραν πληθωρισμό όταν διαχειρίστηκαν την οικονομία, η οποία άνθισε με τα Trumponomics. Παρατηρούν ότι δεν εξαπολύθηκαν νέοι πόλεμοι όταν ο Τραμπ ήταν στον Λευκό Οίκο. Επί των ημερών του Μπάιντεν, υπάρχουν κρίσεις σχετικά με την ασφάλεια στη Μέση Ανατολή και στην Ουκρανία.
Αυτά θα μπορούσαν να είναι αρκετά για να οδηγήσουν τον Ντόναλντ Τραμπ πίσω στον Λευκό Οίκο.