Αποκλεισμένοι από τα σπίτια τους συνέχισαν να είναι πολλοί Εβραίοι ακόμα και ύστερα από την επιστροφή τους στο Παρίσι μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στα οποία είχαν κάνει κατάληψη άλλα άτομα, με κάθε «ιστορία» που είχε γράψει η προηγούμενη οικογένεια να έχει πια σβηστεί.
Μία τέτοια κατάσταση βίωσαν ο Israël και η Hélène Malowanczyk, οι οποίοι σε μία φωτογραφία του 1935 απεικονίζονταν να στέκονται στο μπαλκόνι του διαμερίσματός τους στον δεύτερο όροφο της λεωφόρου Parmentier 118, στο 11ο διαμέρισμα του Παρισιού, ένα σπίτι που δεν θα ήταν ποτέ ξανά δικό τους μετά τον πόλεμο.
Ξένοι στον τόπο τους οι Εβραίοι μετά τον πόλεμο
Πέντε χρόνια αργότερα, μετά την κατάληψη της Γαλλίας από τους Γερμανούς, η μοίρα της οικογένειας Malowanczyk απηχούσε εκείνη πολλών Εβραίων της πόλης. Ο Israël απελάθηκε, ενώ η Hélène και τα κορίτσια κατέφυγαν στη νότια «ελεύθερη ζώνη» που δεν βρισκόταν υπό τον άμεσο έλεγχο των Ναζί, όπως αναφέρει δημοσίευμα του Guardian.
Όταν η Hélène και οι κόρες της επέστρεψαν στο Παρίσι μετά την απελευθέρωση της πόλης τον Αύγουστο του 1944, διαπίστωσαν ότι όχι μόνο το σπίτι τους είχε απογυμνωθεί από όλα τα έπιπλα και τα υπάρχοντά του, αλλά είχε καταληφθεί από ένα άλλο ζευγάρι – τον André Pescheteau και τη γυναίκα του Yvonne.
Αναγκασμένη να μετακομίσει σε επιζώντες συγγενείς, η Hélène έμαθε ότι ο Israël είχε πεθάνει στο Άουσβιτς, ανάμεσα σε 40.000 Εβραίους του Παρισιού που χάθηκαν στα στρατόπεδα θανάτου.
Τον Ιούνιο του 1946 ένα δικαστήριο δήλωσε ότι η Hélène δεν μπορούσε να επιστρέψει στο διαμέρισμα, όπου η νέα οικογένεια που είχε μετακομίσει παρέμεινε μέχρι το 1956.
Πώς ένα βιβλίο ρίχνει φως σε αντίστοιχα περιστατικά
Τώρα, ένα νέο βιβλίο, Homes as Witnesses of the Holocaust, που κυκλοφόρησε στην 80ή επέτειο της απελευθέρωσης του Άουσβιτς, αποκαλύπτει ότι η οικογένεια Malowanczyk δεν ήταν μια μεμονωμένη περίπτωση. Οι γαλλικές αρχές αρνήθηκαν να επιτρέψουν σε δεκάδες χιλιάδες Παριζιάνους Εβραίους που επέζησαν από τον πόλεμο να επιστρέψουν στα σπίτια τους.
Το βιβλίο αναφέρεται στην σκληρότητα που επέδειξαν οι ένοικοι που μετακόμιζαν σε εβραϊκά σπίτια και φαίνονταν έκπληκτοι και συχνά απογοητευμένοι όταν οι προηγούμενοι ένοικοι είχαν επιβιώσει και ήθελαν πίσω τα διαμερίσματά τους.
Η Sarah Gensburger, καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Sciences Po του Παρισιού και συν-συγγραφέας του βιβλίου δήλωσε ότι εξετάζει την πόλη δρόμο προς δρόμο για να αποκτήσει μία πιο ξεκάθαρη εικόνα για τη συμπεριφορά των Παριζιάνων κατά αυτή την περίοδο.
«Η επικρατούσα άποψη είναι ότι μετά τη σύλληψη του Vel d’Hiv και τις μαζικές συλλήψεις του Ιουλίου 1942, οι Παριζιάνοι ένιωσαν αλληλεγγύη με τους Εβραίους. Όμως η έρευνα μας δείχνει ότι αυτή είναι μια απλή άποψη», δήλωσε ο Gensburger.
«Με πρωτοβουλία της διοίκησης της πόλης, για πολλούς Παριζιάνους υπήρχε η υπόθεση ότι οι Εβραίοι δεν θα επέστρεφαν. Και μετά τον πόλεμο, πολλοί από τους ανθρώπους που ζούσαν σε εβραϊκά σπίτια ήταν αρκετά προσβεβλημένοι που η εβραϊκή οικογένεια είχε γυρίσει», τονίζει.
«Αυτά τα διαμερίσματα ήταν περιζήτητα και οι μη Εβραίοι άνδρες και γυναίκες που είχαν συμφέρον να τα οικειοποιηθούν θα είχαν κέρδος αν εξαφανίζονταν οι εβραϊκές οικογένειες και πίστευαν ότι αυτό θα ήταν οριστικό».
Η κατάσταση στο Παρίσι
Κατά το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι περίπου 200.000 Εβραίοι που ζούσαν στο Παρίσι και γύρω από αυτό ήταν διασκορπισμένοι σε όλη την περιοχή και, όπως οι περισσότεροι Παριζιάνοι, νοίκιαζαν τα σπίτια τους. Προπολεμικά, μόνο το 7% των ακινήτων της πόλης ήταν αποκλειστικά ιδιοκατοικούμενα και οι συμφωνίες ενοικίασης περνούσαν από γενιά σε γενιά της ίδιας οικογένειας. Οι μισθώσεις προστατεύονταν και τα ενοίκια, που ελέγχονταν από το 1918, ήταν χαμηλά.
Όταν οι Ναζί έφτασαν τον Ιούνιο του 1940, άρχισαν τη συστηματική σύλληψη και απέλαση των Εβραίων και κατέσχεσαν τις περιουσίες τους.
Ο Israël Malowanczyk συνελήφθη κατά την πρώτη συγκέντρωση των Εβραίων της πόλης και απελάθηκε τον Ιούνιο του 1942. Τρεις εβδομάδες αργότερα, η Hélène και οι κόρες της -έχοντας λάβει προειδοποίηση για άλλη μια επικείμενη σύλληψη- κλείδωσαν τις πόρτες της λεωφόρου Parmentier 118, αφήνοντας σχεδόν τα πάντα πίσω τους, εκτός από λίγα ρούχα και ένα άλμπουμ με οικογενειακές φωτογραφίες, προτού εγκαταλείψουν την πόλη για την ελεύθερη ζώνη στη νότια Γαλλία.
Οι Malowanczyks ήταν μία από τις 25.000 εβραϊκές οικογένειες που δεν τους επιτράπηκε να επιστρέψουν στα σπίτια τους, δήλωσε ο Gensburger.
Πώς κατάφεραν νέες οικογένειες να μείνουν στα εβραϊκά σπίτια
Οι Γάλλοι αξιωματούχοι υποστήριξαν ότι οι μη εβραϊκές οικογένειες των οποίων τα σπίτια είχαν υποστεί ζημιές ή είχαν βομβαρδιστεί έπρεπε να παραμείνουν στα διαμερίσματα που τους είχαν παραχωρηθεί. Η μετακόμιση σε εβραϊκά σπίτια θεωρήθηκε, σύμφωνα με το βιβλίο, ως «φυσιολογική και διαδεδομένη συμπεριφορά».
«Οι επιστολές που ελήφθησαν, οι οποίες βρίσκονται πλέον στα εθνικά αρχεία, μας επιτρέπουν να δούμε τον ενθουσιασμό των Παριζιάνων να επωφεληθούν από τη δίωξη των Εβραίων προκειμένου να ικανοποιήσουν τις προσδοκίες τους όσον αφορά τη στέγαση», αναφέρει.
Η Gensburger πρόσθεσε: «Μιλάμε για απλούς ανθρώπους, οι οποίοι δεν ήταν ακραίοι αντισημίτες, αλλά ενθαρρύνονταν να οικειοποιηθούν αυτά τα διαμερίσματα από την πολιτική των δημόσιων αρχών, οι οποίες έδιναν άδεια να πάρουν τα σπίτια των Εβραίων που είχαν φύγει».
«Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι αυτοί οι άνθρωποι, οι δημόσιες αρχές και η νομαρχία συμφωνούσαν ότι οι Εβραίοι δεν θα επέστρεφαν. Όλοι ήταν πεπεισμένοι ότι είχαν τελειώσει. Ακόμη και όταν οι Εβραίοι ενοικιαστές εξακολουθούσαν να πληρώνουν το ενοίκιο». Η Gensburger δήλωσε ότι ενώ η κατασπατάληση των έργων τέχνης και άλλων τιμαλφών έχει αναγνωριστεί και αντιμετωπιστεί, η απώλεια των σπιτιών, εντούτοις, ακόμα δεν έχει γίνει επίσημα αποδεκτή.
Φωτογραφία: Αντικείμενα από εβραϊκά σπίτια στο Παρίσι κατά τη διάρκεια του πολέμου ταξινομούνται μετά την απομάκρυνση των οικογενειών. Bunderarchiv Koblenz